O‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo‘yicha Harakatlar strategiyasi to‘g‘risida

100 kPa=lkrlsm2 (1 sm2 yuzaga 1 kg kuch bilan ta'siri tushuniladi).

Yuqori bosim va katta energiyaga ega bo'lgan to'lqin zarbasi odamga urilganda, uning bosimi keskin ortib ketib, siqadi va tasodifan berilgankuchni eslatadi.Ya'n bamaylixotir turgan odamga juda qisqa vaqt mobaynida 100 kg Ii bolg'a bilan to'satdan urgandagi holatga o'xshatish mumkin. Mana bunday ta'sir etishidan to'lqin zarbasi odamlarni, insl1ootlami, harbiy texnikalami va obyektlami shikastlantiradi. To'lqin zarbasi omilida odarnlar bevosita shu omilning ta'siridan hamda bilvosita ta'sirlardan jarohat oladilar. Bilvosita ta'sirlar natijasida inshootlarning buzilgan qismlari, toshlar, singan oynalami, daraxtlarni va boshqa materiallami odamlarga kelib tushishidan zararlanadilar. To'lqin zarbasiniIlg bevosita ta'siridan odarnlar turli darajadagi jarohatlar, kontuziyalanish va 0'lim bilan tugaydigan jarohat olish mumkin.Shuning uchun to'lqin zarbasi ta'siridan yengil, o'rtacha, og'ir "Va juda og'ir jarohatlanish xillari kuzatiladi.Yengil jarohat ~Pt =20-40 kPa (0,2-0,4 kG Ism2) bosimda kuzatilib,bunda odam yengil kontuziyaga uchraydi, vaqtincha gapira olmaslik, uzilish alomatlari kuzatiladi.O'rtacha jarohat @t =40-60 kPa (0,4-0,6 kG/sm2) kuzatilib, buada og'iz-burundan qon ketishi, yuqori miya kontuziyasi, gapira olmaslik "Va suyaklaming bir-biridan chiqishi kuzatiladi. Og'ir jarohat ~Pt = 60-100 kPa (0,6-1,0 kG/sm2) bosimda bo'lib,og'iz-burundan qon ketishi, odam uzoq vaqt behush yotishi, suyaklarlammg bir-biridan chiqlShi va ichki organlarga qon ketishi kuzatiladi.Juda og'ir jarohat ortiqcha bosim ~Pt 2: 100kPa (>1,OkG/sm2)da kuzatilib, bunda ichki organlami uzilishi, ichki organlarga qon quyilishi,suyaklaming bir-biridan chiqib ketishi va boshqa dardlar kuzatiladi.Agar to'lqin zarbasi ~Pl:S 10 kPa bo'lsa, u xavfsiz hisoblanib, odam me'yoriy faoliyat ko'rsatish irnkoniyatlariga ega hisoblanadi.Xuddi shularga o'xshab to'lqin zarbasi ta'siridan inshootlar ham turli darajada shikastlanishi murnkin. Albatta, bunda yer ustiga qurilgan inshootlar yer tagiga qaraganda ko'proq shikastlanadi. Bunda agar ~Pt 2:40-60 kPa da bo'lsa to'liq, ~Pt > 20-40kPa kuchli, ~P 2: 10-20 kPao'rtacha va ~t >8-lOkPa da kuchsizjarohatlanishi ro'y beradi.Havodagi to'lqin zarbasi ornili ta'sirida o'rmon hududlari ham shikastlanadi. Agar ortiqcha bosim 50 kPa dan ortiq bo'lganda o'rmondagi

bitta ham daraxt qolmay ag'anaydi, ya'ni batamom vayron bo'ladi, agar 30-50-kPa bo'lganda daraxtning 60 foizi shikastlanadi. ~t >30-10 kPa bo'lgan holda esa hududda 30 foiz daraxtlar yo'q bo'lib ketadi.Shuning uchun to'lqin zarbasi orniIidan saqlanishning ishonchli ornili himoya inshooti (boshpana) hisoblanadi. Mabodo bunday inshootlar bo'lmasa, u holda radiatsiyadan saqlovchi boshpanalardan va tabiiy