O'zbekiston respublikasida vijdon erkinligi, din va davlatning o'zaro munosabati masalalari reja

1998 yil 15 mayda yangi taxrirda kabul qilingan “Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar tugrisida” qonunning mohiyati.
“Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to'g'risida”maxsus qonun Vijdon erkinligi va e'tiqod hurligini kafolatlovchi konstitutsiyaviy qoidalarni amalda ta'minlash maqsadida davlatimiz qabul qilingan va unda insonning shu masala yuzasidan huquqini ruyobga chiqarishning tizimi
(mexanizmi) yaratigan.
“Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to'g'risida”maxsus qonun dastlab 1991yil 14 iyunda qabul qilingan. Bu qonun demokratik dunyoviydavlatda dinning o'rnini adolatli tarzda belgilab berishda dastlabki ijobiy qadam boldi.
“Ijtimoiy – ma'naviy mihitni yanada sog'lomlashtirish, diniy aqidaparstlikning oldini olish chora – tadbirlari to'g'risida” qarorni O'zbekiston Respublikasining Vazirlar Mahkamasi 1998 yil 26 martda qabul qildi. Ushbu qaror bilan aholining, ayniqsa yoshlarning dunyoviy, ilmiy axloqiy salohiyatini yuksaltirish, ularga Vatanga sadoqat, milliy, ma'naviy va umumbashariy qadriyatlarga hurmat tuyg'ularini kuchaytirish, jamiyatimizda diniy aqidaparastlikning har qanday ko'rinishlarini oldini olish, siyosiy va ijtimoiy – ma'naviy muhitni yanada sog'lomlashtirishga qaratilgan dastur tasdiqlandi.
«Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to'g'risida»gi qonun. Ushbu konun 1991 yilda qabul qilingan bo'lib, 1993 yilda kiritilgan ba'zi qo'shimcha va o'zgartirishlar bilan 1998 yilga qadar amalda bo'lib keldi.
1990 yillarning boshlarida xukumatimiz tomonidan berilgan imkoniyatlarning suiste'mol qilinishi, masjid qo'rish kampaniyaga aylanib ketishi oqibatida ularning soni 89 tadan 5001 tagacha yetdi. Ularning aksariyati xujjatlarito'liqrasmiylashtirilmagan, malakali imomlar bilan ta'minlanmagan (95,8% diniy ma'lumotsiz) va zarur sharoitlar bo'lmagan xolda faoliyat yurg'izib, turli "peshvo"lar masjidlarni o'z uyalariga aylantirishga xarakat qildilar.
«Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to'g'risida»giqonunning 8-moddasiga asosan:diniy tashkilotlar 18 yoshga to'lgan va respublika xududida doimiy yashayotgan 100 nafardan kam bo'lmagan O'zbekiston fuqarolari tashabbusi bilan tuzilishi, muayyan konfessiyaga qarashli diniy tashkilotlar faoliyatini muvofiqlashtirish va yo'naltirib borish uchun ular-tip respublika bo'yicha yagona markaziy boshqaruv organi tuzilishi mumkinligi xaqidagi qoida mustaxkamlab qo'yildi.
“Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to'g'risida”gi yangi tahrirdagi qonundademokratik davlatning dinga nisbatan tutgan siyosatining huquqiy asoslari batafsil aks etgan. Jumladan “O'zbekiston Respublikasida din davlatdan ajratilgan hech bir dinga yoki diniy e'tiqodga boshqalarga nisbatan biron – bir imtiyoz va cheklashlar belgilanishi yo'l qo'yilmayda”Davlat turli dinlarga e'tiqod qiluvchi va ularga e'tiqod qilmaydigan fuqarolar har xil e'tiqodlarga mansub diniy tashkilotlar o'rtasida o'zaro muraso va hurmat o'rnatilishiga ko'maklashadi diniy va o'zga mutanosiblikka hamda ekstrimizmga munosabatlarini qarama – qarshi quyish va keskinlashtirishga, turli konfetsiyalar o'rtasida adovatni avj oldirishga qaratilgan
harakatlarga yo'l quyilmaydi. (5 - modda)