O’zbekiston respublikasida hujjatchilikning takomillashuvi

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASIDA HUJJATCHILIKNING TAKOMILLASHUVI

Tashkilotlarda ish yuritish davlat tilida yuritiladi. 1989 yil 21 oktyabrda “O’zbekiston SSR ning Davlat tili haqida”, O’zbekiston Sovet Sotsialistik Respeblikasi qonunining 7 – moddasida “O’zbekiston SSRda muassasa, korxona, tashkilot va birlashmalarda ish respublika Davlat tilida yuritiladi” deb yozilgan va 22– moddasida ish qog’ozlarining matnlari o’zbek tilida bo’lishi talabi qo’yilgan ekan, bu vazifalarni amalgam oshirish qandaydir o’zboshimchalik va o’zbilarchilik tarzda borishi kerak emas. Aks holda, u hujjatlarda xilma – xillikka va idoralararo tushunmovchilikka olib keladi (1993 yilining 2 – sentyabrida Davlat tili haqidagi qonun O’zR Oliy majlisida qayta ko’rib chiqildi va lotin alifbosiga o’tish lozimligi ko’rsatildi).

Tom ma’noda o’zbek hujjatchiligini bugungi kun talablari asosida shakllantirish va rivojlantirish uchun ham markazlashtirilgan holda katta ishlarni amalgam oshirish, aniq tashkiliy tadbirlar belgilash kerak. Rus hujjatchiligida bugu tarkib topgan anchayin mukammal tizimga qanday tashkiliy ishlar, aniq chora – tadbirlar oqibatida erishilgan bo’lsa, ana shu tashkiliy – tadbiqiy ishlarnibizda ham tezlik bilan boshlab yubormoq lozim.

Ma’lumki, muayyan bir hujjat turi turli xizmat vaziyatlarida turli ko’rinishlarga ega bo’ladi, garchi bunda ularning zaruriy qismlari o’zgarmasada, axborot bayoni mazkur xizmat vaziyatiga muvofiq ravishda qisman o’zgaradi. Ana shularni hisobga olib, ayni bir hujjat turining faqat bittagina namunasi emas, balki turli xizmat vaziyatlarini aks ettiruvchi bir necha namunalari berilgan. Bu namunalardagi familiya va ismlar, tashkilotlarning nomlari, ularning manzillari, asosan shartli ravishda olib o’rganiladi. Ayrim aniq nomlarga ham shartli misol tarzida qarash lozim bo’ladi.

Hujjatlarni takomillashtirish xodimlarni nutq malakasini egallashga, turli ish qog’ozlarini mustaqil, turli va savodli yozishni o’rgatishga ko’mak beradi. Ish yuritish hujjatlarini yozishni o’rganish uchun quyidagilarni bilish zarur:

• 
  avvalambor hujjatning yo’nalishi va uning tuzilishi bilan e’tibor berib tanishish lozim;
  
• 
  hujjat namunasi matnini o’qiganda uning mohiyatini bilishga harakat qilish, axborot dalillari bayoni izchilligiga, abzatslar joylashishiga va tinish belgilar qo’yilishiga e’tibor berish kerak;
  
• 
  yangi hujjat yozishga kirishganda “e’tibor bering” sarlavxasi ostidagi matn bilan albatta tanishing va unga rioya qiling;
  
• 
  notanish so’zlarning ma’nosini izohli va ruscha – o’zbekcha lug’atlaridan foydalanilgan holda aniqlash kerak.
  

Hozirgi vaqtda tashkilot (firma) faoliyati haqidagi a xborotlarni yuqori darajaga yetkazib berish, tashkilot (firma) ning o’zaro bog’liq bo’limlari orasidagi axborotlarni o’zaro ayirboshlash va uzatish zamonaviy EXT va vositasi orqali amalga oshiriladi. Ko’pchilik tashkilotlar uchun ichki bo’lim axborot tizimi texnologik jarayonni tashkil etish masalalarini xal qilish ularni ishlab chiqarish (xizmat ko’rsatish) ahamiyatiga ega ekenligini bildiradi. Tashkilot (firma) ichki axborot tizimi axborotlarga ega bo’lgan talab va turli darajalardagi boshqaruvchilarni unga bo’lgan ehtiyojini qondirish uchun axborot jarayonining to’plamini ifodalaydi.

Hozirgi davrda axborotlarni uzatish, tarqatish va baholashda, shuningdek rejalash va nazoratni amalgam oshirishda:

1. 
   katta hajmli EXM va shaxsiy kompyuterlardan;
   
2. 
   mitti protsesorlardan;
   
3. 
   telekommunikatsiya;
   
4. 
   elektron yozuv mashinalari, kompyuterlar va mikroexmlarga o’rnatilgan qurilmalardan;
   
5. 
   matnli axborotlarni avtomatik tarzda qayta ishlash vositalaridan foydalanish katta samara beradi.
   

Zamonaviy sharoitda EXMlar raqamsiz axborotlari (matnli va grafiklar) qayta ishlashda qo’llanilmoqda va “hisoblash texnikasi” termini, kompyuter yordamida yechiladigan masalalarga mos kelmay qoladi.

Zamonaviy EXMlar bir vaqtning o’zida matnli, raqamli va grafikli axborotlarni qayta ishlash qoboliyatiga ega.

EXMdan foydalanish ishlab chiqarish (xizmat ko’rsatish) nazorati tizimida muhim o’rin tutadi. Nazorat jarayonlarida o’rnatilgan EXMlar, jarayonlar sifatini tekshiradi.

Kompyuter inqilobi hozirga kelib barcha boshqarish va nazorat ishlarini avtomatlashtirish imkonini berib, nazorat bo’yicha tezda yechimlar qabul qilish va uzilishlarni bartaraf qilishda ahamiyat kasb etmoqda, ammo boshqarishda asosiy omil hamon “inson omili” bo’lib qolmoqda, chunki barcha ma’lumotlar, hujjatlar orqali oxirgi yechimni qabul qilish inson orqali amalgam oshiriladi.