O‘zbekiston respublikasi xalq ta`limi vazirligi


Nutqning o‘rinliligi (jo‘yaliligi) –



Download 1,17 Mb.
bet20/112
Sana05.01.2022
Hajmi1,17 Mb.
#318591
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   112
Bog'liq
НУТК МАДАНИЯТИ ОМК

Nutqning o‘rinliligi (jo‘yaliligi) – bu nutqning fazilatlari ichida eng muhimlaridan biridir. Chunki nutqning boshqa fazilatlari barcha uchun, nutq so‘zlanib turgan sharoit uchun o‘rinli bo‘lsagina o‘zini ko‘rsata oladi.

Kaykovusning shunday bir o`giti bor: “Tilingni yaxshi hunar bilan o`rgatg`il va muloyim so`zdin o`zgani odat qilmag`il. Nedinkim, tilga har nechik so`zni o`rgatsang, shuni aytur, so`zni o`z joyida ishlatg`il,so`z agar yaxshi bo`lsa, ammo noo`rin ishlatilsa, garchand u har nechuk yaxshm so`z bo`lsa ham, yomon, nobop eshitilur. Shuning uchun behuda so`zlamag`ilki, foydasizdur. Bunday befoyda so`z ziyon keltirur va har so`zki undin hunar isi kelmasa, bunday so`zni gapirmaslik lozim. Hakimlar debdurlar: “So`z bir nash`adur, undan xumor paydo bo`lur”.

Xalqimiz donoligida “So`zga tushmagan so`zni aytma, sozga tushmagan g`azalni”, “Jo`yali so`z jo`yasin topar – jo`yasiz so`z iyasin topar”, “Jo`yaga tuya ham cho`kadi”, “O`rinli so`zga tuya cho`kadi, o`rinsiz so`zga hamma so`kadi”. Notiq nutq tuzar ekan, uning jo`yasini, o`rnini aniq tasavvur qilishi shart. Masalan, kimningdir og`ir kasalligi yoki vafoti haqida jimjimador, tantanavor gapirib bo`lmaydi. O`lmoq fe`lining vafot etmoq, olamdan o`tmoq, yo`qotmoq, ko`z yummoq va h. Ko`plab ma`nodoshlari bor.

Nutq uslublari haqida gap ketganda, ularning har biri uchun xoslangan til vositalari borligi ta`kidlanadi. Masalan yozma va og`zaki nutqning voqe bo`lish sharoitlari bir xil emas. Ularning grammatik shakllari, qoliplari bor.

Jo`yali nutq tuzish uchun tinglovchi yoki o`quvchining yoshi, jinsi, ijtimoiy maqomi, madaniy-ma`rifiy saviyasi kabi jihatlarni ham yoddan chiqarmaslik kerak.


Download 1,17 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   112




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish