O`zbekiston respublikasi xalq ta`limi vazirligi

Takrorlash uchun savollar

1. Ekssentrik sferalar usuli deb nimaga aytiladi?

2. Sirtlarning o`zaro kesishuv chizig`ini yopishda hamma vaqt ham konsentrik va ekssentrik yordamchi sfera lar usulidan foydalanish mumkinmi?

Mashqlar

1. Sirtlarning o`zaro kesishuv chizig`ini yordamchi kesuvch sharlar yordamida aniqlang(141-shakl,a,b,v,g,d,e,j,z).

138-shakl. 139-shakl.



140-shakl.



a) b) v)




g) d) e)



j) z) k)
141-shakl.
Movzu: Bino qismlaridan tushgan soyalar.
142-shaklda kvadrat soyabonli, asosi yarim aylana ustun berilgan, bunda 1" nuqtadan 45° li nur yo'naltirib markaz o'qda O₁", nuqta markaz qilinib ustun asosi radiusi bilan yoy chiziladi va 1" nuqta tusha-yotgan nur bilan kesishib l_c soya hosil bo'ladi. Gorizon­tal proyeksiyaga 45° li urinina chiziq yordamida ustun-ning o'z soyasi hosil qilinadi. 143-shaklda kvadrat soyabon bilan yopilgan asosi muntazam olti burchakli yarim prizma berilgan. Unda 1" nuqtadan nur yo'naltirib simmetriya o'qi bilan kesishib O" nuqta hosil qilinadi. Shu markaz bo'yi-cha ustun asosi ingichka chiziqda chiziladi va 1" soya hosil bo'ladi. Soyabonning devordagi (2., 3, 5) soyasi bajariladi. Ular tutashtirilsa to'liq soya hosil bo'ladi.

142-shakl. 143-shakl.

144-shaklda ham asosi oltiburchakli yarim prizma soyabon va xuddi shunday ustun, unda to'rt burchakli tok-cha qurilgan, pastda esa yarim kvadrat supacha berilgan, undan o'z va tushgan soyalarni yasash usuli ko'rsatilgan. Bunda soyabondagi xarakterli (I, 2, 3 va h.k.) nuqtalari-ning soyasini topib tutashtirish kifoya. 1" nuqtaning soya-sini topish uchun gorizontal proyeksiyasidagi burchakdan S" yo'nalishga teskari yo'naltirib soyabon qirrasiga chiqari-lib Г va u yordamida 1" nuqtalar yordamida (1,) soya topiladi. Qolgan 2, 3, 4 va h.k. nuqtalar ham xuddi shu usulda topiladi. U nuqtalar birlashtirilsa sovabon va ustun-dagi o'zining va tushgan sovalari aniqlaniladi. 145-shaklda esa, asosi yarim avlana sovabon va to'g'ri to'ilburchakii tokchasi bor ustunning soyasini bajarish ko'rsatiigan. Bun-da ham soyalar oldingi qo'llanilgan usullarda bajariladi. faqat unda soyalar siniq to'g'ri chiziqlardan iborat bo'lsa, bunda egri chiziqlar asosida soya hosil bo'ladi. Tokchadagi soya ham oldingi mavzularda ta'riflangandek bajariladi.