Ozbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi

4. Testlarni qo‘llanishi bo‘yicha quyidagi turlarga ajratish mumkin: 

   keltirilgan  jumla  ifoda,  shakl  yoki  mulohazada  qoldirilgan  joylarni  to‘ldirishga 
mo‘ljallangan  testlar  ular  javoblarini  erkin  tanlash  testlari  jumlasiga  kirib,  u  o‘rganilgan 
mavzuning ma’nosini tushunganlikni tekshiradi. Masalan, teorema, qoida va boshqalar; 

 keltirilgan  mulohazaning  rost  yoki  yolg‘onligini  aniqlash  testlari.  Bular    alьternativ, 
ya’ni  muqobil  mulohaza  yuritish,  xulosa  chiqarish  yoki  umumiy  qoida  –  qonunlar, 
xususiyatlar,  teoremalarga  asoslanib,  bajarilayotgan  amallarning  to‘g‘riligini  aniqlay  olishligi 
tekshiriladi.  Keltirilgan  ikki  turdagi  testlar  nafaqat  yozma,  balki  og‘zaki  shaklda  ham 
ifodalanadi. 

 javobni  tanlashga  mo‘ljallangan  testlar.  Mazkur  turdagi  testlar  keng  tarqalgan  bo‘lib, 
ulardan  kamida  uchta  javob  ko‘rsatiladi  va  bu  javoblarni  tuzishda  o‘quvchilar  yo‘l  qo‘yishi 
mumkin  bo‘lgan  xatolar  hisobga  olinadi.  Bu  testlar  yordamida  o‘quvchilarning  o‘quv 
materiallini  qo‘llashga  tayyorgarligi  tekshiriladi.  Umuman  hozirgi  kunda  jahonda 
qo‘llanilayotgan testlar quyidagi guruhlardan iborat: 

 etuklik testi (o‘qilgan materialni aytib bera olish); 

 
kreativ, ya’ni ijod testi (ilg‘ab olish, farqlash); 

 biror mezon bo‘yicha test (ma’lum bir mezon tanlanadi); 

 proektiv testi (biror xil shakl, model,  rasmlar yordamida); 

 intellekt – testi (sotsiologiya va ruhshunoslikka oid test). 
        Yuqorida keltirilgan test turlariga qo‘yiladigan asosiy talablar quyidagilar: 

 test savol – topshiriqlar asosiy bilimlar majmuasi va ularni  o‘zlashtirishga qo‘yiladigan 
talablar asosida tuziladi; 

 topshiriqlar  sharti  qisqa,  aniq  va  oddiy  bo‘lib,  unga  keltirilgan  javob  yagona  shaklda 
ifodalangan bo‘lishi kerak; 

 
tekshirilayotgan  materialning  ma’nosini  ifodalovchi  murakkabroq  darajadagi 
topshiriqlar albatta kiritilgan bo‘lishi lozim; 

 qaralayotgan  material  bo‘yicha  bir  necha  xil  variantlar  bo‘lgan  holda,  ulardan  bir  xil 
sondagi topshiriqlar bo‘lishi lozim; 

 bitta testda bir xil sondagi savollar bo‘lishi lozim; 

 testlarda  tushirib  qoldirilgan  atama,  formulalar  tanlangan  mavzuning  asosiylari  bo‘lib, 
ular bir testga 2 – 3 tadan oshmasligi kerak; 

 qo‘yilgan maqsadga ko‘ra bir xil testlar turli xil ko‘rinishda yaratish mumkin va hakozo. 

 Testlarni  ishlab  chiqarish  va  qo‘llash  metodikasi  unga  qo‘yilgan  maqsaddan  kelib 
chiqadi. Agar test bilim berishning biror shaklini egallasa, bu eng katta yutuq bo‘ladi. Masalan, 
o‘quvchi  ma’lum  bir  guruhdagi  savollarga  javob  bera  olmadi  deylik.  Bunda  o‘quvchi 
tomonidan  (avtomatlashtirilgan  testda  kompьyuter  tomonidan)  berilgan  barcha  topshiriqlarni 
to‘liq bajarishi uchun o‘quvchi e’tibor qilishi lozimligi to‘g‘risida ma’lumot berilsa, o‘quvchi 
o‘zi uchun lozim bo‘lgan o‘rganish yo‘nalishini bilib oladi.