O‘zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi samarqand viloyati xalq ta’limi xodimlarini qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish hududiy markazi tillarni o‘qitish metodikasi kafedrasi

Glossariy

Fonetika yunoncha so’z bo’lib, tovushga oid degan ma‘noni anglatadi. U tilshunoslikning tovushlar tizimini o’rganadigan bo’limi.

Fonologiya yunoncha so’z bo’lib, tovush yoki ovoz haqidagi ta‘limot ma‘nosini bildiradi. Tilshunoslikning nutq tovushlarini, so’z va morfemalarning tovush qobig’ini farqlovchi vosita sifatida o’rganadigan sohasi.
Fonema yunoncha so’z bo’lib, tovush degan ma‘noni anglatadi. Til moddiy tomonining eng kichik birligi, farqlovchi fonologik belgilarning barqaror yig’indisi.
Nutq tovushi nutq a‘zolarining artikulyatsiyasi bilan hosil bo’luvchi eng kichik nutqiy birlik. O’zbek tilida 29 ta nutq tovushi bor.
Undosh tovush (fonema). Og’iz bo’shlig’ida turli to’siqlarga uchrab paydo bo’ladigan, tarkibi faqat shovqindan yoki ovoz va shovqindan iborat tovush. O’zbek tilida 23 ta undosh tovush (fonema) bor.


Mavzu yuzasidan test savollari
1. Kichik yoshdagi o’quvchilar og’zaki va yozma nutqni egallashlarida fonetikadan olgan bilimlarining ahamiyati to’g’ri qayd etilgan qatorni ko’rsating.
A) Fonetik bilimga asoslangan holda o’qish va yozishni bilib oladilar, fonetik bilim so’zni to’g’ri talaffuz qilish asosini tashkil etadi, imloviy malakalarni shakllantirish uchun zamin tayyorlaydi, gapni ohangiga rioya qilib o’qishga yordam beradi, so’zning tovush tomonini bilishi esa uning ma’nosini tushunishga yordam beradi.
B) So’zni, uning bo’g’in tuzilishini tushunishga yordam beradi, imloviy malakalarni shakllantirish uchun zamin tayyorlaydi, so’zlarni tovush tomondan tahlil qilishga o’rgatadi, gaplarni ohangiga rioya qilib o’qishga, logik urg’u va gap qurilishidagi to’xtamlarga rioya qilish uchun zarur.
C) Fonetik bilimlar o’zbek yozuvi fonologik yozuv ekanini, 29 ta harf, 30 ta tovush borligini uqtiradi, ularni to’g’ri talaffuz qilish va to’g’ri yozishga o’rgatadi
D) Fonetik bilimlar to’g’ri talaffuzga o’rgatadi, tovushlarning turlari, o’zgarishi, urg’u, fonetik birliklar haqida ma’lumot beradi