O’zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi farg’ona viloyati pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va malakasini oshirish instituti

Misol. Birhadning qiymatini hisoblang: , bunda
I usul. Harflarning qiymatlarini birhadga qo’yib, uning qiymatini topamiz:
.
II usul.
.
.
Ikkinchi usul bilan yechishda berilgan birhad ancha sodda ko’rinishda yozilgan edi: . Bu – birhadning standart shakliga misol. Birinchi o’rinda turgan faqat bitta son ko’paytuvchidan va har xil asosli harfiy darajalardan tuzilgan birhadni standart shakldagi birhad deyiladi.
Har qanday birhadni standart shaklda yozish mumkin. Buning uchun barcha son ko’paytuvchilarni o’zaro ko’paytirish va ularning ko’paytmasini birinchi o’ringa yozish kerak. So’ngra bir xil harfiy ko’paytuvchilar ko’paytmasini daraja shaklida yozish kerak. Harfiy ko’paytuvchilar ko’pincha, shart bo’lmasa ham, alifbo tartibida joylashtiriladi. Standart shaklda yozilgan birhadning son ko’paytuvchisining shu birhadning koeffitsienti deyiladi.
Masalan, 72a birhadning koeffitsienti 72 ga, birhadning koeffitsienti ga, birhadning koeffitsienti -7 ga teng.
O’quvchilar birhadlarga ixtiyoriy misollar keltiradi: , , . So’ng ushbu birhadlarni yig’indi yoki ayirma shaklida ifodalashadi.
1. ;
2. .
Ushbu birhadlardan tuzilgan ifoda ko’phadni ifodalaydi.
Ta’rif: Bir nechta birhadning algebraik yig’indisi ko’phad deyiladi. Ko’phadlarni tashkil qiluvchi birhadlar shu ko’phadning hadlari deyiladi.
Masalan, , .
Agar ko’phadlar standart shaklda berilmagan bo’lsa, uni oldin standart shaklga keltirish kerak va so’ng soddalashtirish lozim.
Ko’phadni tashkil qiluvchi birhadlarni ayting (kadoskop orqali 1-kadr)

KO’PHADNI TASHKIL QILUVCHI BIRHADLARNI AYTING
1. . 3. . 5. .	2. . 4. . 6. .

O’quvchilar ikki guruhga bo’linadi. Birhadlar va ko’phadlar ta’rifini takrorlab (o’quvchilardan ham so’rash mumkin) kadoskop orqali 2-kadr ekranga ko’rsatiladi va o’quvchilarga mustaqil ish topshiriladi.