O‟zbekiston respublikasi xalq ta‟limi vazirligi a. Qodiriy nomli jizzax davlat pedagogika instituti

yib, modyelda ko„rsatilgan masofada mag„iz chiqarib tikiladi. 

Mag„izli  ag„darma chok  ham  xuddi  biriktirma  chok  kabi  tikiladi,  faqat 

biriktirma  chokda  dyetallar  biriktirilgandan  so„ng  (qirqimlarni  ochib) 

dazmollanadi,  ag„darma  chokda  esa  mag„izni  qirqimga  joylab  dyetallar 

o„ngiga  ag„darilib  tikiladi.  Bu  chok  maxsus  moslama  yordamida  yoki  u  siz 

bajariladi . 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

41 

1.2. Mashina choklarida uchraydigan nuqsonlar 

 

 

Mashina  choklarini  tikish  jarayonida  tikuv  mashinalari  ishida  nuqsonlar 

paydo  bo‘ladi.  Masalan,  baxya  qator  bo‘sh,  sababi  iplar  yetarli  darajada 

tortilmagan,  sabab  ikkala  ip  juda  tarang  tortilgan.  Nuqsonlar  oldini  olish  uchun 

mashinani to‘liq ishga sozligini tyekshirish darkor. 

 

Tikuv mashinasidan foydalanilgan ustki ip asosan bir xil taqiladi. G‘altakdan 

yo‘naltirgichga so‘ng ip taranglagich shaybalari orasidan aylantiriladi, ip tortqich 

prujina  orqasiga  o‘tkaziladi.  Yo‘naltirgich  burchaklik  atrofidan  aylantirib,  ip 

yo‘naltirgichga  taqiladi  va  yuqoridagi  ip  tortqich  qulog‘iga  kiritiladi.  Ipni 

yo‘naltirgichlar  orqali  pastga  olib  tushib,  chapdan  naycha  qopqog‘i,  prujina, 

naycha  qopqog‘ining  uyiga,  naycha  qulfchasining  plastinasidan  iborat.  Dyetal‘ 

chetidan  ma‘lum  oraliqda  byezak  baxya  qator  yuritish,  dyetallarni  bir  tyekisda 

bukib tikish qiyin bo‘ladi. Shunday opyerasiyalarni tyekis va oson bajarish uchun 

kichik myexanizasiya vositalari ishlatiladi. Tikilayotgan dyetal‘ yoki gazlama cheti 

ignasigacha  bir  xil  oraliqda  yo‘naltirib  turishi  uchun  yo‘naltiruvchi  linyeykalar 

ishlatiladi. Buklagich va mag‘izlagichlar mayda va yirik taxlamalarni moslamalari, 

pyetlya yarmi avtomatining moslamalari kiradi. 

 

Kichik  myexanizasiya  vositalari  bajariladigan  choklarning  turiga  qarab  olti 

guruxga  bo‘lingan.  Bularda  marka  byelgisi  qo‘yilgan  bo‘ladi.  1-raqam  gurux 

nomyerini, qolgan Raqam guruxdagi tartib nomyerini bildiradi. Masalan, moslama 

markasi 1-21 bo‘lsa, 1 birinchi gurux nomyerini, 21 guruxdagi moslamaning tartib 

nomyeri  ko‘rsatiladi.  1-guruxda  dyetal‘  chetini  bukmay,  biriktirib  yoki  byezak 

baxya qator yuritishga mo‘ljallangan moslamalar bo‘ladi. 2-guruxda bir dyetalni 2-

dyetalga  ulamay  turib,  dyetal‘  chetini  bukib  tikishga  mo‘ljallangan  moslama.  3-

guruxda  bir  yoki  bir  nyecha  dyetalni  bir  vaqtni  o‘zida  bukib,  xam  biriktirib 

tikishga  mo‘ljallangan  moslama.  4-guruxda  mag‘izlanadigan  choklarni  bajarish 

uchun  mo‘ljallangan  moslama.  5-guruxda  pyetlyalarni  yo‘rmash,  tugmalarni 

qadash,  furinturalarni  Chatish  ishlariga  mo‘ljallangan  moslama.  6-guruxda 

---

 

42 

yordamchi  moslamalar  kiradi.  Mashina  choklarini  tikish  jarayonida  igna  va  ip 

tanlashga  etibor  byeriladi.  Masalan,  igna  nomyeri  100  bo‘lsa,  40-oddiy  ip 

ishlatiladi. 54-kapron ip, 33-ipak ip, 33-L lavsan ip ishlatiladi va xakozo. 

Mashinada  bajariladigan  choklar  konstruksiyasiga  va  vazifasiga  ko‘ra  uch 

turda  bo‘ladi:  birlashtiruvchi  choklar,  ziy  choklar  va  byezak  choklar. 

Birlashtiruvchi  chok  kiyim  dyetallari  va  uzyellarini  birlashtirishda  ishlatiladi.  Ziy 

chok bilan kiyimning xamma ziylariga, dyetal‘ chetlariga ishlov byeriladi, byezak 

choklar  umuman  kiyimni  byezashda  ishlatiladi.  Birlashtiruvchi  choklar  biriktirma 

chok,  yorma  chok,  tutashtirma  chok,  kuma  chok,  ichki  chok,  bostirma  chok  va 

qo‘sh choklardan iborat. 

Tikuv  mashinalarida  ko‘pgina  sabablarga  ko‘ra  nuqsonlar  vujudga  kelishi 

mumkin:  mexanizmlarning,  ish  organlarining  o‘zaro  ta‘siri  bo‘lishi,  detallarning 

yeyilishi, detallar yuzasi tozaligining o‘zgarishi va hokazo. Tikuv mashinalarining 

asosiy  nuqsonlariga  baxyaqatorning  sifati  pastligi,  ip  tashlab  tikilishi,  ip  uzilishi, 

materialning qiyin surilishi, igna sinishi kiradi.