O‘zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi a. Avloniy nomidagi pedagoglarni kasbiy rivojlantirish va yangi metodikalarga o‘rgatish milliy-tadqiqot instituti

O‘qituvchining hissiy sifatlari – o‘qituvchiga o‘quvchining qayg‘usi, quvonchi, g‘am-alami, istirobi, umidsizligi, nafrati, anduhi, g‘amginligi, siqilishi, sarosimasi, jirkanishi, ajablanishi, qiziqishi, ikkilanishi, qo‘msashini tushunish, aybini tan olganligini va uyatni his qilganligini anglash, yumor tuyg‘usiga egaligini his eta olishga yordam beradigan sifatlar. O‘qituvchining hissiy sifatlari ta’lim, tarbiya jarayonida o‘quvchi bilan o‘quv muassasasi, ko‘cha-kuy va oila muhitida tashkil etiladigan o‘zaro muloqot, munosabat jarayonida aks etadi. O‘quvchilar tomonidan o‘quv fanlari asoslarini puxta o‘zlashtirilishi, ta’lim muassasasida o‘rnatilgan tartib-intizom qoidalariga rioya qilinishida, shuningdek, ularda zarur axloqiy sifatlarning hosil bo‘lishida o‘qituvchining hissiy sifatlarga egaligi ham muhim ahamiyatga ega. Zero, o‘qituvchining hissiy sifatlarga egaligi o‘quvchi bilan o‘zaro hamkorlik o‘rnatish, hamjihatlikka erishish, yagona maqsad sari harakatlanishga yordam beradi.
2.3 Kasbiy-pedagogik muloqot bosqichlari. Muloqot – ikki yoki undan ortiq shaxslarning o‘zaro birlar-birlariga ta’sir etish shakli. Muloqotni samarali tashkil etish – ikki yoki undan ortiq shaxslarning o‘zaro birlar-birlariga to‘g‘ri ta’sir etishlari orqali kutilgan natijaga erishilishi.
Pedagogik jarayonda muloqotni samarali tashkil etishda o‘qituvchining muloqot madaniyatiga egaligi muhim ahamiyatga ega. Muloqot madaniyati – muloqot jarayonini axloqiy me’yorlar, ijtimoiy talablarga muvofiq tashkil etish asosida suhbatdoshni tushuna olish ehtiyoji va qobiliyatiga egalik.
Pedagog faoliyatda muloqotning turli bosqichlarida hissiy jihatdan o‘zini his qilish muhim rol o‘ynaydi. U faoliyatga tayyorlanish jarayonida auditoriyadagi muloqotdan so‘ng uni tadbiq qilishda namoyon bo‘ladi. Tadqiqotlarning ko‘rsatishicha, kommunikativ ruxlantirishning vujudga kelishi va uni tadbiq qilish murakkab jarayondir. Bevosita muloqot jarayonida pedagogda kommunikativ ruxlanish holati yuzaga chiqadi. Tabiiyki, kommunikativ o‘zini his qilish pedagogning umumiy va kommunikativ madaniyati darajasiga, eng muhimi-pedagog shaxsining kasbiy-pedagogik darajasiga, bolalar bilan ishlash xohish-istagiga bog’liq.
Psixologik ishlar yo‘nalishi pedagogning ijodiylik hissi, intellektual, emotsional tomonini tashkil etadi. Pedagogning ijodiylik hissi ayniqsa adabiyot darslarida kuchli namoyon bo‘ladi. Shu bilan birga pedagogning tajribasi ham muhim rol o‘ynaydi. Tajribasi ortib borgani sari pedagog dastlabki materiallardan ko‘ngli to‘lmaydi, yangi-yangi materiallarni dars jarayonida qo‘llashga harakat qiladi. Buning uchun esa ijodiylik hissi shakllangan bo‘lishi lozim. Ijodiylik hissi bo‘lsa, pedagog izlanadi, imkon topadi.Yozini hissiy tomondan tayyorlash pedagogda ijodiylik hissini keltirib chiqaradi.
Pedagogik faoliyat jarayonidagi muloqotning quyidagicha tavsiflash mumkin:
1) o‘quvchi va pedagog muloqoti tizimining umumiy tuzilishi (muloqotning aniq usuli);
2) pedagogik faoliyatning aniq bosqichi uchun xos bo‘lgan muloqot tizimi;
3) aniq pedagogik va kommunikativ masalalarni yechishda namoyon bo‘ladigan muloqotning vaziyatli tizimi.
Kasbiy-pedagogik muloqot beshta bosqichda tashkil etiladi.