O‘zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi a. Avloniy nomidagi xalq ta’limi muammolarini o‘rganish va istiqbollarini belgilash ilmiy-tadqiqot instituti

X U L O S A

Tikuv mashinalarida bir detalning ikkinchisiga nisbatan surilishini
ta’minlaydigan sharnirli vintlar keng ishlatiladi. Chunonchi, silindrik sharniri bor
sharnirli vint detalga tebranma yoki aylanma harakat qilish imkonini beradi,
konussimon sharnirli vint esa detallarning bir-biriga nisbatan o’zaro surilishini
ta’minlaydi.
Sharnirli vintlar tutashuvchi detallarning bitta tekislikda, sharsimon sharnirli
vintlar esa fazoda harakatlanish imkonini beradi. Harakatlanuvchi detallarni tutib
turish uchun sharnirli barmoqlar ishlatiladi. Masalan, tirak vint bilan mahkamlangan sharnirli barmoqga burilma yoki tebranma harakat qila oladigan detal kiydiriladi.
Aylanma harakatni uzatuvchi detallar. Aylanadigan yoki tebranadigan vallarni va o’qlarni tutib turish uchun tikuv mashinalarida markaziy barmoqlar ishlatiladi.
Valning chyetlarida konussimon teshikchalar parmalanib, ularga tirak vintlar bilan mahkamlangan markaziy barmoqlar kirib turadi. Sirpanish podshipniklari, vtulkalar va yumalash podshipniklari, sharikli podshipniklar va ignali podshipniklar keng ishlatilmoqda. Bir-biridan uzoq masofada yotgan parallel vallarga aylanma harakat uzatish uchun dumaloq tasmali, ponasimon tasmali, tishli tasmali uzatmalar ishlatiladi. Paralel vallarga tishli barabanlar mahkamlanib, ularga tishli tasma kiydiriladi.
Tikuv mashinalarida burovchi momentni bir valdan ikkinchisiga uzatish uchun
xilma-xil tishli uzatmalar: tashqi ilashma va ichki ilashmali, to’g’ri tishli silindrik
uzatmalar, qiya tishli silindrik uzatmalar, doiraviy tishli konussimon uzatmalar,
kirmaksimon uzatmalar ishlatiladi.
Harakatni o’zgartiradigan mexanizmlar. Aylanma harakatni ilgarilanma
harakatga aylantirish uchun tikuv mashinalarida krivoship shatunli mexanizmlar
ishlatiladi. Bunday mexanizmlar valning uchiga mahkamlangan va u bilan birga
aylanadigan krivoshipdan iborat. Tikuv mashinalarida mexanizmlar zvenolarining
harakatlanuvchi massasini muvozanatlaydigan posangilari bo’lgan krivoshiplar
ishlatiladi. Krivoshipda barmoq bo’lib, u krivoshipning teshigiga kiritib qo’llaniladi; val markazidan barmoq markazigacha bo’lgan masofa krivoshipning radiusi hisoblanadi.