O‘zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi a. Avloniy nomidagi xalq ta’limi muammolarini o‘rganish va istiqbollarini belgilash ilmiy-tadqiqot instituti

Oksidlanish-qaytarilish reaksiyalarining turmushdagi
ahamiyati.
Oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari – tabiatdagi biologik o’zgarishlar hamda texnikadagi kimyoviy jarayonlarda katta rol o’ynaydi. Ular Yerdagi hayotning aso- sidir. Tirik organizmlarda nafas olish va moddalar almashinishi, chirish va bijg’ish, o’simliklarning yashil qismlaridagi fotosintez, odam va xayvonlarning nerv faoli-yati oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari bilan bog’liq. Ularni yoqilg’ining yoni-shida, metallarning korroziyalanish jarayonida va elektroliz kuzatish mumkin. Oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari yordamida ammiak, ishqorlar, sulfat kislota va boshqa ko’pgina qimmatli mahsulotlar olinadi. Galvanik elementlar va akkumlya-torlarda oksidlanish va qaytarilish reaksiyalari tufayli kimyoviy energiya elektr energiyasiga aylanadi.
Inson hayotining energiya manbai bo’lgan oziq-ovqat mahsulotlarining hosil bo’lishida oksidlanish-qaytarilish jarayonlari sodir bo’ladi:
+4 h 0 +1 -2
6CO₂ + 6H₂O = C6H₁₂O₆ + 6O₂
Organizmda mahsulotlarning parchalanishi ham oksidlanish-qaytarilish
jarayonlari bilan bog’liq:
C6H₁₂O₆ + 6O₂ = 6CO₂ + 6H₂O
Oksidlanish-qaytarilish jarayonlaridan xalq xo’jaligida, kimyo sanoatida,
qishloq xo’jaligida va boshqa sohalarda keng foydalaniladi. Xalq xo’jalik iste’mol buyumlarini ishlab chiqarish, masalan rudalardan metallarni ajratib olish ham oksidlanish-qaytarilish jarayonlariga asoslangan:
Cr₂O₃ + 2Al = 2Cr + Al₂O₃
Fe₂O₃ + 3CO = 2Fe + 3CO₂
Kimyoviy analizda, masalan, turli xil oziq-ovqat mahsulotlari tarkibidagi glyukoza miqdorini aniqlashda permanganometriya usulidan foydalaniladi.
Cu₂O + 2HNO₃ → Cu₂(NO₃)₂ + H₂O
Cu₂(NO₃)₂ + KMnO₄ + H₂SO₄ = Cu(NO₃)₂ + K₂SO₄ + MnSO₄ + H₂O