|
2.Tarbiyaviy maqsad:O`quvchilarni qonunlarga hurmat qilish ruhida tarbiyalashda ahloqiy fazilatlarni shakllantirish.
3.Rivojlantiruvchi maqsad: O`quvchilarni mustaqil fikrlashga o`rgatish
Huquq normalari bilan tartibga solinadigan ijtimoiy munosabatlar huquqiy munosabatlar deyiladi. Ularning vujudga kelishi uchun yuridik fakt hodisa (masalan, insonning tug‘ilishi yoki o‘lishi, yong‘in) yoki harakat (masalan, huquqbuzarlik) yuzaga kelishi lozim bo‘ladi.
Ayrim shaxslar o’rtasida vujudga keladigan va hiiquq normalari bilan tartibga solinadigan ijtimoiy munosabatlar huquqiy munosabatlar deyiladi.
Ijtimoiy munosabatlar jamiyatning moddiy va ma’naviy hayotida ro‘y beradigan munosabatlar bo‘lganligi tufayli mutanosib ushbu ijtimoiy munosabatlarni huquqiy mazmun bilan munosib ravishda to‘ldiradi. Masalan, jismoniy va yuridik shaxslarning tadbirkorlik faoliyati jarayonida tabiatga bo‘lgan moddiy munosabatlari ekologik huquq tomonidan, iqtisodiy munosabatlar aksariyat hollarda yuridik mulk huquqi yoki tadbirkorlikka oid huquqiy normalar orqali, siy osiy munosabatlar esa Konstitutsiy a orqali tartibga solinadi.
Ijtimoiy munosabatlardan yana milliy, diniy, oilaviy va davlatlararo munosabatlar ham huquq orqali tartibga solinadi.
Huquqiy munosabat, tuzilishiga ko‘ra obyekt, subyekt kabi elementlarni o‘z ichiga oladi.
Misol uchun, Ravshan do‘kondan umumiy daftar va rangli qalam sotib olmoqchi. Buyerdaumumiy daftar varangli qalamhuquqiy munosabatning obyekti hisoblanadi. Ravshan esa huquqiy munosabatning subyektidir.
Huquqiy munosabatning yana bir tarkibiy elementi bu huquqiy munosabat mazmunidir.
Mazmun o‘z navbatida subyektiv huquq va yuridik majburiyatni o‘z ichiga oladi. Huquqiy munosabatlar mazmuni bu huquqiy munosabat subyektlarining o‘z huquq va majburiyatlarini amalga oshirish bo‘yicha aniq harakatlaridir. Masalan, do‘konda choy sotib olish paytidagi huquqiy munosabat mazmuni bu sotuvchining choyni berishi va xaridorning pul to‘lashi bo‘lib, bu yerda sotuvchi choy berayotganida o‘z majburiyatini bajardi va pul olish huquqiga ega bo‘ldi. Va aksincha, xaridor choyni olar ekan o‘zining choy olishga bo‘lgan huquqidan foydalandi va pul berish majburiyatiga ega bo‘ldi.
Demak, huquqiy munosabatlarning elementlari to‘rtta ekan: obyekt, subyekt, subyektiv huquq vayuridik majburiyat.
Huquqiy munosabatlar subyektlar o‘rtasidagi munosabatlarningyuridik shakli bo‘lib, uning yordamida davlat va qonun talablariga binoan ijtimoiy munosabat ishtirokchilari xulq-atvorini me’yorlab beradi.
Huquqiy munosabatlarda ishtirok etuvchilar, ya’ni subyektlar huquq layoqatiga hamda muomala layoqatiga ega bo‘lishlari talab etiladi.
Huquqiy nuinosabat—uning ishtirokchilari o’rtasidagi huquqiy (yuridik) aloqalar bo’lib, ularning o’zaro Imquq va majburiyatlarida namoyon bo’ladi.
Yangi tug‘ilgan chaqaloq ham har xil huquqlarga, masalan, tibbiy yordam olish, turar joyga, o‘z ismi, familiyasiga ega bo‘lish huquqlariga ega. Aqli zaif va ruhiy kasallar ham huquqiy layoqatga ega. Ular ham yashash, davolanish, nafaqa olish, mulkdor bo‘lish huquqiga egadirlar. Ayrim vaqtda hali tug‘ilmagan bola ham huquqiy layoqatga ega. U merosxo‘r bo‘la oladi.
Huquqiy munosabat ishtirokchilariningharakati nimaga qaratilgan bo’lsa, ushbu narsa huquqiy munosabatlarning obyekti hisoblanadi.
Huquqiy munosabatlarningishtirokchilari, ya ’ni huquq va majburiyat egalari huquqiy munosabatlarning subyektlari hisoblanadilar.
Huquq layoqati, asosan, kishining tug‘ilishi bilan vujudga keladi va vafot etishi bilan tamom bo’ladi.
Muomala layoqati o’z harakatlari asosida huquqlarni amalga oshirish va yuridik majburiyatlarni bajara olish imkoniyatidir.
Muomala layoqati yosh va ruhiy salomatlik bilan bog‘liq. O’zbekiston qonunlariga binoan, to‘liq muomala layoqati fuqaro 18 yoshga to‘lgandan so‘ng boshlanadi. Lekin, ushbu qoidadan istisnolar ham mavjud. Masalan, shaxsjinoiy javobgarlikka 16yoshdan, ayrimjinoyatlar uchun 14yoshdan tortilishi mumkin. Boshqa bir misol: Oila kodeksi ayrim hollarda 18 yoshga to‘lmasdan turib nikohdan o‘tishgaruxsat beradi. Bunday fuqaro nikohdan o‘tgan vaqtdan boshlab to‘liq muomala layoqatiga ega bo‘ladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
