O’zbekiston respublikasi xalq ta’lim vazirligi muqimiy nomidagi qo’qon davlat pedagogika instituti boshlang’ich ta’lim metodikasi kafedrasi

6-mavzu: ASOS VA QO’SHIMCHALAR IMLOSI 

(So’z yasovchi qo’shimchalarga oid) 

 

Tayanch  tushunchalar:  asos,    qo‘shimcha,  tovush  o‘zgarishi,  tovush 

tushishi,  tovush  orttirilishi,  so‘z  tarkibi,  ot  yasovchi  qo‘shimchalar,  sifat  yasovchi 

qo‘shimchalar, fe‘l yasovchi qo‘shimchalar, jarangli  undosh, jarangsiz undosh. 

 

 

R E J A: 

1.  So‘z yasovchi qo‘shimchalarga oid asosiy imlo qoidalari. 

2.  Ayrim  ot yasovchi qo‘shimchalarning  imloviy  xususiyatlari. 

3.  Ayrim  sifat yasovchi qo‘shimchalarning  imloviy  xususiyatlari. 

4.  Ayrim  fe‘l yasovchi qo‘shimchalarning  imlosi. 

 

Asosga  qo‘shilib  yangi  ma‘no  hosil  qiluvchi  qo‘shimalar  so‘z  yasovchi 

qo‘shimchalar  deyiladi.  Mustaqil  so‘z  turkumlari  ichida  ot,  sifat,  fe‘l,  ravish  kabilar 

yasalish  xususiyatiga  ega.  Ana  shu  so‘z  turkumlariga  oid  yasovchi  qo‘shimchalar 

asosga  qo‘shilgan  vaqtda  ma‘lum  o‘zgarishlarga  uchraydi.  Bunday  holat  muayyan 

imlo  qoidalarini  ishlab  chiqishni  talab  etadi.  ―O‘zbek  tilining  asosiy imlo qoidalari‖da 

so‘z yasovchi qo‘shimchalarga oid quyidagi qoida berilgan.  

33. Qo‗shimcha qo‗shilishi bilan  so‗z oxiridagi unli  o‗zgaradi: 

1) a unlisi bilan tugagan fe‘llarga -v, -q, -qi qo‗shimchasi qo‗shilganda  a unlisi o 

aytiladi  va  shunday  yoziladi:  sayla-saylov,  sina-sinov,  aya-ayovsiz;  so‗ra-so‗roq, 

bo‗ya-bo‗yoq; o‗yna-o‗ynoqi, sayra-sayroqi kabi; 

2)  i  unlisi  bilan  tugagan  ko‗pchilik fe‘llarga  -v, -q qo‗shimchasi qo‗shilganda bu 

unli  u  aytiladi  va  shunday  yoziladi:  o‗qi  –  o‗quvchi,  qazi  –  qazuvchi,  sovi  -  sovuq 

kabi.  Lekin  i  unlisi  bilan  tugagan  ayrim  fe‘llarga  -q  qo‗shimchasi  qo‗shilganda  bu 

unli  i aytiladi  va shunday yoziladi:  og‗ri-og‗riq, qavi-qaviq kabi.