O’zbekiston respublikasi xalq ta’lim vazirligi a. Qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika instituti ijtimoiy fanlar kafedrasi

3-MAVZU: YaNGI VA ENG YANGI DAVR FALSAFASI

Yangi davr falsafasining rivojlanishidagi ijtimoiy-siyosiy sharoit. Ijtimoiy fanlarda tabiiy, ijtimoiy, huquq nazariyasining ishlab chiqilishi. Yangi davr G’arb va Sharq falsafasidagi asosiy muammolar. F.Bekon va T. Gobssning falsafiy qarashlari. R. Dekart va . B.Spinoza ta’limoti. G. Leybnis monadalar haqida. J.Lokk birlamchi va ikkilamchi sifatlar haqida. XVIII asr Yevropa falsafasining ma’rifiy xususiyatlari. I.Kant. F. Shelling va G. Gegel falsafasi. XX-XXI asr G’arb falsafasi. Pozitivizm va neopozitivizm. Postpozitivizmning o’ziga xos xususiyatlari. Strukturalizm va poststrukturalizm.

XX asr o’zbek falsafasi. I.Mo’minov o’zbek falsafasi asoschisi. M.Xayrullayev, M.Baratov, A.Valiyev ijodida ijtimoiy falsafa muammolari. J.Tulenovning dialektika qonunlari va kategoriyalari haqidagi qarashlari. E.Yusupov, S.Shermuxamedov ijodida madaniyat nazariyasi.


2- BO’LIM. ONTOLOGIYa - BORLIQ FALSAFASI


4 – MAVZU: BORLIQ VA UNING ASOSIY ATRIBUTLARI. TABIAT VA INSON BORLIG’I
Borliq falsafaning predmeti. Ontologiya tushunchasi. Borliq kategoriyasi. Falsafa tarixida borliq muammosi. Borliq masalasida falsafa va fan sintezi. Borliq tushunchasining etimologiyasi. Borliq va yuqlik dialektikasi. Borliq shakllari.Virtual borliq. Olamning paydo bo’lishi va evolyusiyasi. Yer tarixi. Insonning paydo bo’lishi va evolyusiyasi. Birlamchi va ikkilamchi tabiatning o’zaro mushtarakligi. Tirik tabiat yoki hayotning paydo bo’lishi. Hayotning paydo bo’lishi haqidagi falsafiy optimizm. Jonli narsalarning jonsiz narsalarga bog’liqligi. Jonli narsalarning o’ziga xos xususiyatlari. Tabiat tushunchasi. Tabiat tushunchasining keng va tor ma’nosi. Falsafa tarixida tabiatga munosabat. Tabiat va jamiyatning o’zaro aloqadorligi. XX asr voqyeligi: Ekologik tanglik. Geografik muhit tushunchasi. Geografik muhit parametrlari. Ijtimoiy rivojlanish va geografik muhitning o’zaro aloqadorligi. Geografik maktablar. Tabiiy qonunlar konsepsiyasi. Geografik determinizm. Ijtimoiy determinizm. Geosiyosat. Ijtimoiy ekologiya. Ekologik falokatlar tarixi. Ekologiyaning kelib chiqishi. Ijtimoiy ekologiya muammolari. Ekologik muammoning falsafiy ma’nosi. Biosfera. Noosfera – insoniyat geologik kuch sifatida. Yangi borliqning shakllanishi. Inson va noosfera. Koevolyusiya.
Inson borlig’ining o’ziga xos xususiyatlari. Falsafa tarixida inson borlig’iga munosabat. Jon haqidagi falsafa. Individuallik borlig’i. Ongning tabiati. Ong va jonning tenglashtirilishi. Ong haqidagi tasavvurlarning rivojlanishi. Ijtimoiy jarayonlarda Onglilik va ongsizlikning namoyon bo’lishi. Ongsizlik tabiati. Individual ong borlig’i. Ijtimoiy ong borlig’i. Irrasionalizm ong haqida. Ong bosh miya funksiyasi sifatida. Ong falsafiy muammo sifatida. Ongning materialistik konsepsiyasi. Til va ong. O’zlikni anglash.