O’zbekiston respublikasi vazirlar mahkamasi huzuridagi toshkent islom universiteti

Nazorat uchun savollar

1.Translyator tushunchasi
2. Kompilyator va translyatorning farqi
3.Interpretatorning vazifasi.

Foydalanish uchun adabiyotlar

1. A.V.Gordeyev, A.YU.Molchanov Sistemnoye programmnoye obespecheniye Uchebnik Piter, 2001g.
2. V.B.Maraxovskiy, L.YA. Rozenblyum, A.V. Yakovlev «Teoriya vo'chislitelno'x prosessov i struktur» (avtoro' V.I.Varshavskiy,–18 p.) (poz.190)

Mavzu 10. Uzilishlar haqida tushuncha

Reja:
Uzilish hosil bo'lish sabablari
Uzilishlarni qayta ishlash mexanizmlari
Hosil bo'lgan uzilishlar sinflari
Tayanch iboralar: uzilish mexanizmi, tashqi (asinxron) va ichki(sinxron), programma uzilishlari ishlovchilari.

Registr bu xotiraning eng kichik tezkor elementidir, programmalovchi assembler tilida registrlar bilan ishlash imkoniyatiga ega bo'lganligi uchun Assemblerda tuzilgan programma kam xotira va bajarilishi uchun kam vakt talab qiladi.

Uzilish bu hisoblash tizimining alohida qurilmalarini parallel ishlashini va ularni prosessorni ish jarayonida yuzaga keluvchi o'ziga xos alohida holatilariga javob berishini ta'minlovchi mexanizmdir. (u orqali esa uzilishni, qayta ishlovchi mos programma uzatiladi. Uzilish sodir bo'lganda quyidagilar bajariladi:

1. 
   Uzilish sodir bo'lganligi haqida fakt belgilanadi.
   
2. 
   To'xtatilgan jarayon holati eslab qolinadi
   
3. 
   Boshqaruv uzilishlarni qayta ishlash dasturiga beriladi.
   
4. 
   To'xtatilgan jarayon haqida (2) qadamda saqlab qolinmagan axborotlar saqlanadi.
   
5. 
   Uzilish qayta ishlanadi. Bu ish (3) etapdagi ost dastur yordamida bajarilishi mumkin, lekin Oslarda bu ish qo'shimcha mos ost dasturlarini chaqirish bilan amalga oshiriladi.
   
6. 
   To'xtatilgan jarayon haqidagi barcha jarayonlar tiklanadi (4) etapga teskari ish bajariladi.
   
7. 
   Uzilib qo'yilgan dasturga qaytiladi. (1),(2),(3) etapdagi ishlar shartli bajarilsa, (4), (7) lari dasturiy bo'ladi.
   
   1. 
      Stekga bayroqchali registr qiymati joylashtiriladi
      
   2. 
      Bayroqchali registrning TF IF razryadlari 0 holatga keltiriladi.
      
   3. 
      Stekga komandalar registri holati joylashtiriladi
      
   4. 
      Uzilishlar toifasini 4 ga ko'paytirirsh orqali uzilishlar vektorining adresi hisoblanadi
      
   5. 
      Uzilishlar vektoriga joylashgan so'z komandalar segmenti registriga joylashtiriladi (CS)
      
   6. 
      Stekga komandalar ko'rsatkichi registri IP ning qiymati joylashtiriladi.
      
   7. 
      Komandalar ko'rsatkichi registri IP ga uzilishlar vektorida joylashgan birinchi so'z yuklatiladi.
      

256 uzilishlar vektorining qiymati xotiraning kichik adreslariga ega bo'lgan qismini egallaydi. Har bir uzilish vektorining qiymati 4 baytga teng bo'lib, ularning hammasi 1024 bayt yoki 1 kb. bo'ladi. Ma'lumki, axborotlar periferiy qurilmalardan operativ xotiraga avtonom rejimda uzatilishi kerak. Bunda operasion tizim prosessorning tashqi xotira, kiritish-chiqarish qurilmalarining parallel ishlashini tashkil qilish zarur.
Parallel ishlashni tashkil qilishda uzilish mexanizmi muhim ahamiyat kasb etadi. Uzilish sodir bo'lganda boshqarish operatsion tizimga o'tadi. Uzilishga sabablar har xil bo'lishi mumkin. Masalan: almashish boshlanishi va oxiridagi signallar, qurilmaning ishlab turgan paytda to'xtab qolishi, foydalanuvchining aralashuvi va hakozo. Uzilish mexanizmi operasion tizim yordamida bir necha foydalanuvchilarning ishini tashkil qilishda, turli periferiy qurilmalarni jalb qilishda, hisoblash tizimlarida multiprosessor rejimi ishini ta'minlashga yordam beradi.
Demak uzilish deganimizda –bajariluvchi dasturning sistemaga majburan uzatilishini boshqarishdir, ya'ni asinxron ish rejimini amalga oshirish va hisoblash majmualarining ayrim qurilmalari ishini parallel ishlashdan ajratishni tushunish kerak. Uzilishlar mexanizmi apparat-dasturiy vositalar bilan amalga oshiriladi. Uzilishlar sistemasi turlicha bo'lishi mumkin, lekin ularning umumiy xususiyati -uzilishlar natijasida prosessor yordamida komandalar bajarilish tartibining o'zgarishiga olib keladi.
Hisoblash tizimlarida hosil bo'lgan uzilishlarni 2 ta asosiy sinfga ajratish mumkin: tashqi (asinxron) va ichki(sinxron).
Tashqi uzilishlar – uzilishlar jarayonidan tashqarida sodir bo'luvchilardir. Bularga quyidagilarni kiritish mumkin: tashqi qurilmalar uzilishlari (kiritish-chiqarish bo'yicha uzilishlar): hisoblash tizimlari operatori pultidan uzilish: boshqa protsessor yoki boshqa hisoblash tizimlaridagi uzilish.
Ichki uzilishlar protsessor ishlari bilan bog'liq bo'lib, uning proseduralari bilan sinxrondir. Pogrammalar tomonidan tashkil qilingan uzilishlar mavjud. Bu uzilishlarni uzish ishlovchilari ta'minlab berib turadi. Programma uzilishlari ishlovchilari 2 xil bo'ladi:

1. 
   Sistema uzilish ishlovchilari (BIOS ga taalluqli) yoki bog'lanmagan uzilish ishlovchilari:
   
2. 
   Foydalanuvchining uzilish ishlovchilari. Bular yordamida sistema uzilish ishlovchilarini to'la almashtirish mumkin yoki ular bilan bog'langan bo'lishi mumkin.