O'zbekiston respublikasi

Ishni  bajarish  tartibi.  Namunalar  o’lchami  sinashdan  oldin  0,01  mm 
aniqlikkacha  o’lchanadi.  So’ngra  ularni  sinash  mashinalarining  tayanch  plitalari 
ustiga  shunday  o’rnatiladiki, bunda  namunaning  bo’ylama  o’qi  tasir  etayotgan  kuch 
yo’nalishiga mos bo’lishi kerak. So’ngra mashina ishga tushuriladi va uning siquvchi 
plitalari 2±1 mm/ tezlikda bir – biriga yaqinlasha boshlaydi. Namunada siqilish ro’y 
beradi, u yo sinadi, yoki darz ketadi. Buzuvchi kuch mashina shkalasidan olinadi.  
Agar standart va texnik shartlarga ko’ra namuna o’lchamlari jadvalda tavsiya 
etilganidan  farq  qilsa,  u  vaqtda  plitalarning  bir-  birga  yaqinlashish  tezligi  quyidagi 
formula bilan topiladi: 
υ = 0,03h*1/t; 
bu  yerda:  υ  –  plitalarning  yaqinlashish  tezligi,  mm/min;  h  –  namunaning 
boshlang’ich balandligi, mm;  t – vaqt, 1 min ga teng. 
plitalarning  yaqinlashish  tezligining  haqiqiy  qiymati  hisoblab  topilgan 
tezlikdan ± 50% ga farq qilishi mumkin. 
Hisoblash. Siqilishdagi uzuvchi kuchlanish σ
rs
, siqilishdagi oqish chegarasi σ
ts 
quyidagi formulalar yordamida topiladi: 
F
Р
рс


  va  
F
Р
ТС
1


; 
Bu  yerda:  R  –  buzuvchi  kuch,  N;  R
1
  –  tasir  etuvchi  kuch  oshmasa  ham 
deformatsiya  o’sishi  ro’y  bergan  vaqtdagi  kuch,  N;  F  –  namuna  ko’ndalang 
kesimining yuzi, sm
2
: parallepiped ko’rinishidagi namunalar uchun  
F=a
2
  yoki     F=b*l 
Tsilindr ko’rinishidagi namunalar uchun  
4
2
d
F


; 
Trubka ko’rinishidagi namunalar uchun 
 
4
)
(
2
1
2
d
D
F



; 
bu  yerda:  a  –  asosi  kvadrat  bo’lgan  parallelipipedning  asos  tomoni,  sm;  v  –  asosi 
topg’ritoprtburchak  bo’lgan  parallelepipedning  asosini  eni,  sm;  l  –  asosi  topg’ri-
burchak bo’lgan parallelepipedning asosining uzunligi, sm; d -  tsilindr diametri, sm; 
d
1 
– trubaning ichki diametri, sm; D – trubaning tashqi diametri, sm. 
Ish  natijalari  sifatida  sinagani  beshta  namunaning  o’rtacha  arifmetik  qiymati 
olinadi.