O'zbekiston respublikasi

 
Plastmassa materialni siqilishga sinash 
 
Namunalarning  sinib  tushganga  qadar  siquvchi  kuchlar  tasiriga  qarshilik 
ko’rsata olish qobiliyati plastmassalarning siqilishga bo’lgan mustahkamlik chegarasi 
deb ataladi. 
Sinash paytida quyidagi ko’rsatkichlar aniqlanadi: 
a) siqilishdagi buzuvchi kuchlanish, MPa – namunani buzadigan yoki uni darz 
ketkazadigan kuchlanish namunaning dastlabki ko’ndalang kesim yuziga nisbati; 
b)  siqilishdagi  oqish  chegarasi,  MPa  –  tahsir  etuvchi  kuch  miqdori  oshmasa 
deformatsiyaning  ortishiga  ro’y  beradigan  kuchlanish  miqdorini  namunaning 
dastlabki ko’ndalang kesimi Yuziga nisbati. 
Siqilishga sinash ham cho’zilish sinaladigan mashinalarda olib boriladi. Bunda 
sinash mashinasi ikkita yassi parallel plitalar bilan taminlangan bo’lib, ular bir-biriga 
qarab o’zgarmas tezlikda yaqinlashishi kerak (2±1 mm/min). Namuna tasir etadigan 
kuchga  nisbatan  bir  o’q  ostida  yotadigan  va  tasir  etuvchi  kuch  uning  ko’ndalang 
kesim yuzi bo’ylab bir tekis tarqaladigan bo’lishi kerak. Shuning uchun plitkalardan 
biri o’zi joylashtiriladigan bo’ladi.  
Sinash  uchun  namunalar  presslash,  bosim  ostida  quyish,  plita,  list,  sterjeng’ 
ko’rinishidagi tayyor materiallardan mexanik usullar yordamida olinadi. Sinaladigan 
namunalarning shakli va o’lchamlari 2-jadvalda keltirilgan. 
Agar  materialni  siqilishga  sinashda  uning  o’lchamlarini  jadvalda 
keltirilganidek olib bo’lmasa, u holda namuna balandligini 10...40 mm olib, asosini 
esa  balandlikning  asosiga  nisbatini  1,5  ga  teng  qilib  tayyorlash  mumkin. 
Tayyorlangan  namunalarda  tayanch  tekislig  parallel  va  namuna  o’qiga 
perpendikulyar bo’lishi kerak. 
Namunalar silliq va tekis hamda nuqsonsiz bo’lishi kerak. Har bir materialdan 
olingan sinalayotgan namunalar soni beshtadan kam bo’lmasligi lozim.  
2-jadval. Sinaladigan namunalarning o’lchamlari 
 
Namuna ko’rinishi 
Materialning 
elastiklik moduli, 
MPa 
Namuna o’lchamlari, mm 
h 
a 
B 
d 
1.Asosi  kvadrat  bo’lgan 
parallelepiped 
1*10
3
 dan katta 
1*10
3
 dan kichik 
 30±0,5 
15±0,5 
10±0,5 
10±0,5 
10±0,5 
10±0,5 
- 
- 
2.Asosi  topg’ri  to’rtbur-
chak  bo’lgan  parallele-
piped 
1*10
3
 dan katta 
1*10
3
 dan kichik 
30±0,5 
15±0,5 
15±0,5 
15±0,5 
10±0,5 
10±0,5 
- 
- 
3. Tsilindr 
1*10
3
 dan katta 
1*10
3
 dan kichik 
30±0,5 
15±0,5 
- 
- 
- 
- 
12±0,5 
10±0,5 

---