O'zbekiston respublikasi

1-jadval. Cho’zilishga sinaladigan namunalarning o’lchamlari 
 
Namuna o’lchamlari, mm 
Namuna turlari 
I 
II 
III 
IV 
V 
Umumiy uzunligi, L 
115 
150 
150 
80 
80 
Kallak eni, V 
25±1 
20±0,5 
- 
- 
11,0±0,2 
Ish qismining uzunligi, l 
33±1 
60±0,5 
- 
40±0,5 
40±0,5 
Ish qismining eni, b 
6±0,4 
10±0,5  15±0,5 
20±0,5 
- 
5±0,2 
Egri joylar radiusi, r 
 
14±0,5 
60 dan 
kam 
emas 
 
- 
 
6±0,2 
 
6±0,2 
R 
25±1 
- 
- 
- 
- 
Namuna sirtiga chizilgan belgilar 
orasidagi masofa, mashina 
qisqichlari orasiga kirmaydigan 
qismi, A 
 
80±1 
 
115±5 
 
100±2 
 
- 
 
52±1 
Namuna ish qismining qalinligi, h 
1....2 
3....4 
0,5...6 
- 
3....4 
Baza uzunligi, l
0
 
25±1 
50±0,5  5,0±1 
25±0,5 
25±0,5 
Kallak diametri, D 
- 
- 
- 
11±0,2 
- 
Ish qismining diametri, d 
- 
- 
- 
5,0±0,2 
- 
 
 

---

 
 
1-rasm. Plastmassalarni cho’zilishga sinashda ishlatiladigan namuna turlari. 
 
Uzish  mashinalarining  cho’zish  tezligi  har  xil  bo’lib,  odatda  u  plastmassalar 
uchun  10...20  mm/min  ni  tashkil  etadi.  Ularning  aniq  qiymati  tegishli  plastmassalar 
uchun standart va texnik shartlarda keltiriladi.  
Ishni bajarish tartibi. Sinash ishlari xona xaroratida olib boriladi. Namunalar 
soni  bir  xil  materialdan  beshtadan  kam  bo’lmasligi  kerak.  Sinashdan  avval 
cho’ziladigan namuna ish qismining qalinligi va eni o’lchanadi va uning ko’ndalang 
kesim  yuzi  aniqlanadi.  O’lchash  namunaning  kamida  uchta  joyidan  0,01  mm 
aniqlikkacha  bajariladi.  So’ngra  sinalayotgan  namuna  mashina  tutqichlari  orasiga 
mahkamlanadi.  Sinash  vaqtida  mashina  tutqichlaridan  biri  qo’zg’almas  bo’ladi. 
Odatda,  uzish  mashinalarining  yuqorigi  tutqichi  qo’zg’almas,  pastki  tutqichi  esa 
qo’zg’aluvchan bo’ladi. Qisqichlar orasiga namuna o’rnatilgandan keyin unga noldan 
namuna  uzuvchi  kuch  hosil  bo’lguncha  asta  –  sekin  oshib  boradigan  kuch  tahsir 
ettiriladi.  Keyin  mashina  shkalasidan  namuna  uzilgan  vaqtdagi  kuch  miqdori  N 
(nyuton) hisobida belgilab olinadi.  
Bundan  tashqari  plyonkali  materiallar  uchun  uzilish  vaqtiga  qadar  uning 
qanchalik cho’zilganligi ham belgilab olinadi.  
Hisoblash.  Cho’zilishdagi  uzuvchi  kuchlanish  σ
cho’z
  va  cho’zilishdagi  oqish 
chegarasi σ
cho’z. oq 
– quyidagi formulalar orqali topiladi: 
 
h
b
Р
чуз
Р



;   
MPa   
h
b
Р
ок
чуз
Р
Т



.

  ;  MPa 
Bu  yerda:  R
r