O`zbеkistоn rеspublikasi

Qisqa xulosalar 
Marketingning  eng  muhim  va  ajralmas  tarkibiy  qismi  mahsulotni 
sotish  va  taqsimlash  hisoblanadi.  Bu  jarayonda  tashkiliy  nuqtai  nazardan 
eng  murakkab  vazifa  -  ishlab  chiqarilgan  mahsulotni  iste’molchiga 
yetkazish hal etiladi. 
Taqsimot  yo‘li  aniq  bir  tovar  yoki  xizmatning  ishlab  chiqaruvchidan 
iste’molchi  sari  harakatida  ularga  bo‘lgan  mulk  egasi  huquqini  o‘ziga 
oladigan  yoki  boshqaga  berishga  yordam  ko‘rsatadigan  firmalar  yoxud 
ayrim shaxslar majmuidan iboratdir. 
Taqsimot kanalining bosqichi, tovar va unga egalik huquqini pirovard 
xaridorga  yaqinlashtirish  yo‘lida  u  yoki  bu  ishni  bajaradigan  har  qanday 
vositachidan iboratdir. Taqsimot kanalining quyidagi bosqichlari bor: 
1.  Nol  bosqichli  kanal  yoki  bevosita  marketing  kanali  ishlab 
chiqaruvchi va iste’molchidan iborat. Ishlab chiqaruvchi iste’molchildarga 
o‘z  tovarlarini  joyma-joy  tashib  yurib  (ko‘chma  savdo),  jo‘natish  yo‘li 
bilan yoki o‘z firma do‘konlari orqali sotadi. 
2.  Bir  bosqichli  kanal  o‘ziga  ishlab  chiqaruvchi,  vositachi  va 
iste’molchini  qamrab  oladi.  Iste’mol  bozorida,  odatda,  bu  vositachi 
chakana  savdogar  (do‘kondor),  sanoat  mahsulotiga  oid  tovarlar  bozorida 
esa savdo agenti yoki broker hisoblanadi. 
3.  Ikki  bosqichli  kanal  o‘ziga  ishlab  chiqaruvchi,  ikki  vositachi, 
iste’molchini qamrab oladi. Iste’mol tovarlari bozorida ulgurji va chakana 
savdogarlar  shunday  vositachilar  hisoblanadi.  Sanoat  mahsulotlari 
bozorida ular sanoat distibyuteri va dilerlar deb ataladi. 
5.  
Uch  bosqichli  kanali  o‘ziga  ishlab  chiqaruvchi,  uchta  vositachi  va 
iste’molchini  qamrab,  ko‘p  hollarda  ulgurji  va  chakana  savdogarlar 
o‘rtasida  mayda  ulgurji  (xaridorlar)  faoliyat  ko‘rsatadi.  U  yirik  ulgurji 
savdogar xizmat ko‘rsatmaydigan kichik savdo korxonalariga sotadi. 
Chakana  savdo  aholiga  to‘g‘ridan  -  to‘g‘ri  tovar  sotish  va  xizmat 
qilish  bilan  bog‘liq  bo‘lgan  tadbirkorlik  faoliyatini  o‘z  ichiga  oladi. 
Chakana  savdo  tovarlar  assortimentining  shakllanishida  qatnashadi. 
Xaridorlarga  tovarlar  sifat  ko‘rsatkichlari  to‘g‘risida  axborotlar  beradi. 
Tovarlarni  saqlash,  qo‘shimcha  ishlash,  narxlarni  o‘rnatish  va  boshqa 
vazifalarini bajaradi. Natijada tovarlarning oxirgi iste’molchilari bilan oldi 
-  sotdi  shartnomasini  bajaradi.  Chakana  savdo  mulkchilik  shakli, usuli va 
xizmat ko‘rsatishlari bilan turlanadi. 

---

 
189 
 
 
Ulgurji  savdo  umumlashgan  vositachi  hisoblanadi  va  ko‘pchilik 
vazifalarni  bajaradi.  Ulgurji  savdodan  sanoat  korxonalari,  tijorat  firmalari 
va davlat muassasalari ulgurjisiga tovar sotib olishlari mumkin. 
Savdo  qilishning  yangi  turlariga  internet,  elektron  pochta,  to‘g‘ri-
to‘g‘ri marketing, franchayzing va boshqalarni kiritish mumkin