O`zbekiston respublikasi

2-BOB. MAMLAKATDA KICHIK BIZNES VA XUSUSIY 

TADBIRKORLIKNI RIVOJLANTIRISH ISTIQBOLLARI. 

2.1.  Kichik  biznes  va  xususiy  tadbirkorlikni  qo`llab  –  quvvatlash  bo`yicha   

amalga oshirilayotga islohotlar 

Mamlakatimizda  so`nggi  yillarda  qabul  qilinayotgan  ko`plab  farmоn  va 

qarоrlar  kichik  biznеs  va  хususiy  tadbirkоrlikni  faоl  qo`llab-quvvatlash,  оilaviy 

tadbirkоrlikni  yanada  rivоjlantirish,  mahalliy  ishlab  chiqaruvchilarni  har 

tоmоnlama  rag`batlantirish,  ekspоrt  faоliyatini  amalga  оshiruvchi  kоrхоnalar 

hamda  хоrijiy  invеstоrlar  uchun  eng  qulay  shart-sharоitlarni  yaratib  bеrishga 

qaratilmоqda.  

 

    So`nggi yillarda respublikada ishbilarmonlik va investitsion muhitni tubdan 

yaxshilash,  tadbirkorlikka  keng  imtiyoz  va  imkoniyatlar  yo`lini  ochib  berish 

hamda xorijiy investitsiyalarni jalb qilishga muhim ahamiyat berilayotganligi va bu 

borada  amalga  oshirilayotgan  tizimli  ishlar  iqtisodiyotga  yo`naltirilgan 

investitsiyalar hajmining oshishida muhim omil bo`lmoqda. 

2015 – 2019 yillarda mamlakatimiz sanoat tarmoqlarini tarkibiy o`zgartirish, 

modernizatsiyalash 

va 

diversifikatsiyalashni 

chuqurlashtirish, 

zamonaviy 

infratuzilmani  shakllantirishga  qaratilgan  qator  dasturlarda  2016  yil  uchun 

mo`ljallangan  vazifa  va  chora-tadbirlarning  samarali  amalga  oshirilishi 

iqtisodiyotga yo`naltirilgan kapital qo`yilmalar hajmining yuqori o`sish sur`atlarini 

ta`minlashga xizmat qildi. 

Xususan,  respublikamiz  iqtisodiyotida  barcha  moliyalash  manbalari 

hisobidan  o`zlashtirilgan  investitsiyalar  miqdori  2016  yilga  nisbatan  9,6  foizga 

oshib, 16,6 mlrd. AQSH dollarini tashkil etdi. 

Bunda o`zlashtirilgan investitsiyalarning 53,3 foizi korxona va aholining o`z 

mablag`lari, 15,3 foizi xorijiy investitsiyalar va kreditlar, 10,3 foizi tijorat banklari 

kreditlari  va  boshqa  qarzlar,  4,5  foizi  davlat  byudjeti,  4,7  foizi  davlat  maqsadli 

jamg`armalari  hamda  4,7  foizi  O`zbekiston  Respublikasi  Tiklanish  va  taraqqiyot 

jamg`armasi mablag`lari hisobidan moliyalashtirildi. 

---

33 

 

Jumladan,  jami  kapital  qo`yilmalarining  3,7  mrld.  AQSh  dollaridan 

ko`prog`i  yoki  11,3  foizdan  ortig`i  xorijiy  investitsiyalar  hissasiga  to`g`ri  kelib, 

shuning  73  foizi  to`g`ridan-to`g`ri  chet  el  investitsiyalaridir.  2016  yilning  o`zida 

qiymati  5,2  mlrd.  AQSH  dollari  miqdorida  164  ta  yirik  investitsiya  loyihalari 

amalga oshgan.

14

 

Mamlakatimizda  amalga  oshirilayotgan  investitsiya  siyosatining  o`ziga  xos 

xususiyati mahalliy xomashyo resurslarini chuqur qayta ishlashga hamda energiya 

tejamkor va yuqori texnologiyalarga asoslangan yangi ishlab chiqarishlarni tashkil 

etishga yo`naltirilgan investitsiya loyihalarini amalga oshirishga ustuvor ahamiyat 

berilayotganida namoyon bo`lmoqda. 

2016  yilda  ish  o`rinlarini  tashkil  etish  va  aholi  bandligini  ta`minlashga 

qaratilgan dasturiy chora-tadbirlarning davom ettirilishi natijasida jami 726 mingta 

yangi  ish  o`rinlari  tashkil  etildi,  shuning  438,5  mingtasi  kollej  bitiruvchilari 

hisobiga to`g`ri keladi. Yangi ish o`rinlarining yaratilishi bilan birga iqtisodiyotda 

mehnat  unumdorligining  barqaror  oshib  borishi  aholi  real  daromadlarining 

o`sishiga xizmat qilmoqda. Xususan, 2016 yilda aholi jon boshiga to`g`ri keladigan 

jami  real  daromadlarning  o`sishi  11  foiz,  budjet  tashkilotlari  hodimlari  oylik 

maoshi, stipendiyalar 15 foiz, pensiya, ijtimoiy nafaqalar 12,1 foizni tashkil etdi.  

Iqtisodiyotni isloh qilishni chuqurlashtirish, tarkibiy o`zgartirishlarning o`rta 

muddatli  dasturlari  izchil  amalga  oshirilishi  2016  yilda  makroiqtisodiy 

barqarorlikni saqlab qolish va iqtisodiyotning barcha tarmoqlarida ishlab chiqarish 

hajmlarining  yuqori  o`sish  sur`atlarini  ta`minladi.  Xususan,  sanoat  mahsulotlari 

ishlab  chiqarish  sohasini  rivojlantirish,  bunda  korxonalarni  texnologik  jihatdan 

yangilash hisobiga tayyor iste`mol tovarlari turlarini kengaytirish hamda xomashyo 

resurslarini  chuqur  qayta  ishlash  asosida  ishlab  chiqarishni  yanada  jadallashtirish 

natijasida  2016  yilda  sanoat  mahsulotlari  ishlab  chiqarish  hajmining  o`sishi  2015 

yilga nisbatan 6,6 foizni tashkil etdi. 

                                                           

14

 

www.cbu.uz

  (O`zbekiston Respublikasi Markaziy bankining rasmiy veb sayti) 

---

34 

 

Sanoatda  yuqori  o`sish  sur`atlari  asosan  yengil  sanoat  (16,6  foiz),  qurilish 

materiallari  ishlab  chiqarish  (14,1  foiz)  hamda  oziq-ovqat  sanoati  (14,4  foiz) 

tarmoqlarida  kuzatildi.  Bunda  engil  sanoat  tarkibiga  kiruvchi  to`qimachilik 

sanoatida o`sish sur`ati 12,1 foizni, charm va poyabzal sanoatida 22,0 foizni hamda 

tikuvchilik sohasida 18,9 foizni tashkil qildi.

15

 

Jumladan, iste`mol tovarlarini ishlab chiqarish hajmi 2015 yilga nisbatan 5,4 

foizga  o`sib,  47,4  trln.  so`mni  tashkil  etdi.  Bunda  oziq-ovqat  mahsulotlari  ishlab 

chiqarish  hajmi  2015  yilga  nisbatan  11,4  foizga,  meva-sabzavot  yetishtirish  11,2 

foiz, kartoshka 9,7 foiz, sabzavot ekinlari 10,4 foizni tashkil etdi. 

 2016  yilda  xizmat  ko`rsatish  sohasida  ham  ijobiy  o`zgarishlar  kuzatilib, 

ushbu  davrda  ko`rsatilgan  xizmatlar  hajmi  2015  yilga  nisbatan  12,5  foizga  o`sdi. 

Shuningdek,  iqtisodiyotda  pullik  xizmatlar  ko`rsatish  sohasida  yaratilgan 

qo`shilgan  qiymat  hajmining  2015  yilga  nisbatan  9,3  foizga  o`sishi  yalpi 

qo`shilgan  qiymat  tarkibida  xizmat  ko`rsatish  sohasi  ulushi    49,5  foizgacha 

oshishini ta`minladi.

16

 

Xizmat  ko`rsatish  sohasidagi  yuqori  o`sish  sur`atlari  moliyaviy  xizmatlar 

(30,6 foiz), umumiy ovqatlanish (19,0 foiz), savdo xizmatlari (18,5 foiz), sog`liqni 

saqlash  (17,2  foiz), kompyuter  va  maishiy  tovarlarni  ta`mirlash  (16,3  foiz), aloqa 

va axborotlashtirish (16,0 foiz), avtomobil transporti xizmatlari (11,8 foiz) hamda 

ta`lim (11,2 foiz) kabi sohalarda kuzatildi. 

O`zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  PF-4848-sonli  ―Tadbirkorlik 

faoliyatining  jadal  rivojlanishini  ta`minlashga,  xususiy  mulkni  har  tomonlama 

himoya  qilishga  va  ishbilarmonlik  muhitini  sifat  jihatidan  yaxshilashga  doir 

qo`shimcha  chora-tadbirlar  to`g`risida‖gi  Farmoniga  muvofiq,  2017  yilning  1-

yanvardan  boshlab tadbirkorlik  subyektlarini  rejadan  tashqari  tekshirishlarning 

barcha  turlari  bekor  qilindi  va  bu  mamlakatimizda  tadbirkorlikni  rivojlantirish  va   

                                                           

15

 

www.cbu.uz

  (O`zbekiston Respublikasi Markaziy bankining rasmiy veb sayti) 

16

 

www.cbu.uz

  (O`zbekiston Respublikasi Markaziy bankining rasmiy veb sayti) 

---

35 

 

xususiy  mulkni  davlat  tomonidan  muhofazasini  ta`minlashga  navbatdagi  muhim 

qadam bo`ldi.

17

  

Shuningdek, biznes yuritish shart-sharoitlarini yanada yengillashtirish, qulay 

ishbilarmonlik  muhitini  shakllantirish,  tadbirkorlikni  rivojlantirish  yo`lidagi 

ortiqcha  to`siq  va  g`ovlarni  bartaraf  etish  bo`yicha  keskin  va  ta`sirchan  chora-

tadbirlarning  amalga  oshirilishi  sohaning  yanada  rivojlanishiga  zamin  va  turtki 

bo`lmoqda.  Jumladan,  xususiy  mulkni,  kichik  biznes  va  xususiy  tadbirkorlikni 

ishonchli  himoya  qilishni  ta`minlash  yuzasidan  qabul  qilingan  chora-tadbirlar 

dasturlarining  izchil  amalga  oshirilishi  natijasida  2016  yil  davomida  32  mingga 

yaqin  yoki  2015  yilga  qaraganda  18  foizga  ko`p  yangi  kichik  biznes  subyektlari 

davlat ro`yxatidan o`tkazilib, o`z faoliyatini boshladi. 

Dunyoning  189  mamlakatidagi  tadbirkorlik  muhitini  bir  xil  mezon  asosida 

baholash  uchun,  Jahon  banki  tomonidan  ―Doing  business‖  –  biznes  yuritish 

qulayligi  reytingi  har  yili  tuziladi.  Reyting  metodikasi  asosida,  mamlakatlar  10 

indikator bo`yicha baholanadi. 

Jahon  bankining  2015  yil  oktyabr  oyida  taqdim  etilgan  ―Doing  business  – 

2016‖ hisobotida, O`zbekiston reytingda 141 pog`onadan 87 pog`onaga ko`tarildi. 

O`zbekiston,  o`tgan  yil  davomida  kamida  uch  sohada  islohotlar  o`tkazib, 

reytingning  yuqori  pog`onalariga  ko`tarilgan  10  ta  eng  ilg`or  islohotchi  davlatlar 

qatoridan o`rin oldi(1-jadval).

18

 

                                                           

17

 O`zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  2016  yil  5  oktabrdagi  PF-4848-sonli ―Tadbirkorlik  faoliyatining  jadal 

rivojlanishini  ta`minlashga,  xususiy  mulkni  har  tomonlama  himoya  qilishga  va  ishbilarmonlik  muhitini  sifat 

jihatidan yaxshilashga doir qo`shimcha chora-tadbirlar to`g`risida‖gi Farmoni//lex.uz 

18

 

www.chamber.uz

 (O`zbekiston Respublikasi Savdo-sanoat palatasi rasmiy veb sayti) 

---

36