O‘zbekisтon respublikasi

Qadam kuchlanishiga tushish

Elektr tarmog`ining faza simlaridan bittasi uzilib tushib grunt (yer) bilan tutashgan holat sodir bo‘lsa yer yuzasida tok oqish hududi yuzaga keladi (4.13 – rasm). Тok oqish hududidagi tegish joyi (kontakt nuqtasi) va grunt qarshiligi hisobiga unda potensiallar maydoni hosil bo‘ladi. Potensial faza simining gruntga tegish nuqtasida eng yuqori qiymatga ega bo‘ladi, tegish nuqtasidan uzoqlashish bilan pasayib boradi va ma’lum bir masofadagi (amalda simning gruntga tegish nuqtasidan taxminan 20 metr uzoqlikdagi) nuqtada deyarli nolga teng bo‘ladi. Bu holatda simning gruntga tegish nuqtasidagi potensial (undan ma’lum bir uzoqlikda joylashgan potensiali nolga teng deb hisoblanadigan grunt nuqtasiga nisbatan) quyidagi ifodadan aniqlanadi, V:

bu yerda
^Rtn

_tn  I_tn  R_tn , (4.12)
I_tn – tegish nuqtasi va grunt orqali oqayotgan tok, A;

• 
  simning gruntga tegish nuqtasi va gruntning potensiali nolga teng deb hisoblanadigan nuqtasi o‘rtasidagi qarshilik, Om.
  

Yuzaga kelgan potensiallar maydoniga kirgan va qadam tashlayotgan
odamga ma’lum bir kuchlanish ta’sir qilishi mumkin. Bu kuchlanish qadam kuchlanishi deb ataladi.

Qadam kuchlanishi
^Ukd
deb potensiallar maydoniga kirgan odamning

tashlagan qadam uzunligida ( a ≈0,8 m), oyoq ostida joylashgan nuqtalardagi
potensiallar (_х va _ха ) ayirmasiga aytiladi, V:

^Ukd
 _x  _xa , (4.13)

Qadam kuchlanishi ham odam tanasi qarshiligida kuchlanish pasayishini ko‘rsatadi, V:

^Ukd
 I_od  R_od ,

bu yerda
^Iod
– “oyoqdan - oyoqga” o‘tish yo‘li bo‘yicha odam tanasi orqali o‘tayotgan tok, A.

^Rod

• 
  “oyoq - oyoq” yo‘nalishida odam tanasi qarshiligi, Om.
  

12. 
    – rasm. Qadam kuchlanishiga tushish (harfli belgilanishlar matnda): 1- tok oqish hududida potensialning masofaga bog‘liq ravishda
    

o‘zgarish chizig‘i.

O‘ng va chap oyoq ostidagi potensiallar

^tn

potensialning bir qismi

bo‘lganligi bo‘lganligi sababli, ular orasidagi ayirma ham
^tn
potensialning bir

qismi deb hisoblash mumkin. Shu sababli (4.13) ifodani quyidagicha yozish mumkin, V:

^Ukd
 ₁ _tn , (4.14)

bu yerda
₁ – qadam kuchlanishi koeffitsienti.

Qadam kuchlanishi koeffitsienti potensial o‘zgarishi egri chiziqining shakli bilan xarakterlanadi va u quyidagicha aniqlanadi:

_{ } ^х ^{ }х  а _{ 1}
^{1 }kd

Yuqorida keltirilgan grafikdan (4.13 – rasm) ko‘rinadiki, 2-odamga ta’sir

qiladigan
^Ukd.2
kuchlanishi nolga teng, Chunki, u potensiallar maydonidan

tashqarida turibdi. 1-odamga ta’sir qiladigan
^Ukd.1
kuchlanishi esa odamning

o‘ng oyog`i turgan nuqta potensiali <sub>х</sub>
va chap oyog`i turgan nuqta potensiali

^ х  а
ayirmasiga teng.
Demak, xulosa qilib shuni aytish mumkinki, odamga ta’sir qiladigan

qadam kuchlanishini kamaytirish yoki nolga tenglashtirish uchun odamning o‘ng va chap oyoqlari ostidagi potensiallarni tenglashtirish kerak. Bu esa potensiallar maydoniga tushib qolganda qadam tashlash uzunligini kamaytirish bilan amalga oshiriladi (4.14 – rasm).

12. 
    – rasm. Тok oqish hududidagi potensiallar maydonidan xavfsiz chiqib ketish uchun qilinadigan harakat:
    

1- tarmoqning kuchlanish ostidagi uzilgan faza simi; 2- potensiallar maydoniga tushib qolgan odam; 3- xavfsiz qadam tashlashda qoladigan iz shakli; 4 - xavfsiz harakat yo‘nalishi; 5 - tok oqishi natijasida yuzaga kelgan potensiallar maydoni.

6.