O‟zbekiston respublikasi

Muskul qisqarishi mexanizmi.

Muskul qisqarishi mexanizmi energiya (ATF) sarfi bilan boradigan murakkab bioximiyaviy jarayonlardan iborat bo`lib, ular quyidagilardan tashkil topadi: ta'sirot, xarakat potensialining vujudga kelishi; uning miofibrilalar ichkarisiga (uchliklarga) o`tkazilishi; Ca2q larning erkinlashish va aktin va miozin iplar atrofiga diffuziyalanishi; aktin iplarning miozin iplar oralig`iga sirg`anishi va sarkomerning kaltalanishi; kalsiy kanallarining faollashishi va erkin kalsiy konsentrasiyasi kamayishi; miofibrilalarning bo`shashishi.
Yuqori darajada tashkil topgan umurtqali xayvonlarning ichki kovak organlarida, tomirlarida va terisida va silliq muskullar uchraydi. Ularning nisbatan sekin ritmik qisqarishlar kovak organlar bo`shlig`ida suyuqliklarni va qayta ishlanayotgan ovqatni xarakatlantiradi. Silliq muskullarning kuchli va davomli tomik qisqarishi tufayli (bu qisqarish sfinkterlar tarkibidagi silliq muskullarda yaqqol kuzatiladi), o`t pufagida o`t, qovuqda siydik, to`g`ri ichakda najas ma'lum miqdorda ma'lum vaqtgacha yig`ilib chiqib ketmay turadi. qon tomirlaridagi silliq muskullar uzluksiz tonik qisqarishi qon bosimining bir me'yorida saqlanish uchun katta axamiyatga ega.
Tuzilishi bo`yicha silliq muskullar bir yadroli, qalinligi 2-10 mkm, bo`yi 50-400 mkm bo`lgan duksimon hujayralardan tashkil topgan. Bu hujayralar bir-biri bilan elektr tokiga qarshiligi kam bo`lgan neksuslar orqali bog`langan. Silliq muskul hujayralarda ham miofibrilla va sarkomerlar bor. Ammo ular ko`ndalang-targ`il muskuldagidek to`g`ri takrorlanmagani uchun silliq muskulda targ`illik kuzatilmaydi. Silliq muskullarni simpatik va parasimpatik nervlar nervlaydi. Shuning uchun faoliyatiga xoxish bilan ta'sir o`tkazib bo`lmaydi.
Silliq muskullardahamko`ndalang targ`il muskullardagiga o`xshash asosiy: qo`zg`aluvchanlik, o`tkazuvchanlik va qisqaruvchanlik xossasi mavjud. Bu xossalaridan tashqari silliq muskullarning Yana o`ziga xos avtomatiya va plastiklik xususiyatlari bor.
Silliq muskul tolalarining qo`zg`aluvchanligi ancha past. Ularning tinchlik potensiali-60-70 mV. Xarakat potensialihamskelet muskullarinikidan ozroq, q70-90 mV.
Chukkili potensiallar 5-80 m.G'sek. davom etadi va u izli gipernolyarizasiyasiga ega. Yassi xarakat potensiallari siydik yo`llari, bachadon va ba'zi tomirlaridagi silliq muskul tolalariga xos
bo`lib, 30-500 m.G'sek. davom etadi. Bir qatoli silliq muskullarda membranada depolyarizasiyalanishi natriy kanallarini faollashishiga emas, Ca2q kanallarining aktivlanishiga bog`liqligi aniqlangan. Kaliy kanallarining faollashishiga noaktiv xolatga o`tish uchun ko`p vaqt kerak. Tezkor natriy kanallariga enaksivasiyaga uchratadigan moddalar kalsiy kanallariga ta'sir qilmaydi. Silliq muskul hujayralarining bir qismi xech qanday taasurotsiz, o`z-o`zicha xarakat potensialini vujudga keltirish qobiliyatiga (avtomatiyaga) ega. Ularni peysmeker yoki ritmni yetaklovchi hujayralar deydilar.