O‘zbeкiston respubliкasi

shaharda 
yashaydi (
shaharda 
– hol). 
Shaharda 
yashaydigan akam keldi 
(
shaharda 
– aniqlovchining tarkibiy qismi, hol emas). Bosh 
kelishikdagi so‗z ega vazifasida ham (
Akam 
keldi
), egadan boshqa 
vazifada ham (
Akam
o„qigan kitob
) kela oladi. Shuningdek, jo‗nalish, 
o‗rin-payt, chiqish kelishiklari ham muayyan gap bo‗lagini 
shakllantirmaydi. 
Кesimlik kategoriyasining ma‘nolari murakkab bo‗lib, ular 
quyidagilardir: 
a)
tasdiq/inkor ma‘nosi; 
b)
mayl ma‘nosi; 
d)
zamon ma‘nosi; 
e)
shaxs ma‘nosi; 
f)
son ma‘nosi; 
g)
kesimni shakllantirish va uni gapning egasi va hol bilan 
bog‗lash. 
Demak, kesimlik kategoriyasida beshta ma‘noviy xususiyat va bir 
sintaktik vazifa mujassam. «Tasdiq/inkor, mayl-munosabat, zamon, 
shaxs, son, ma‘nosini ifodalab, kesimni shakllantirish va uning gap 
kengaytiruvchilari (ega, hol) ga sintaktik munosabatini ko‗rsatish» – 
kesimlik kategoriyasining UGMsidir. 
Кesimlik kategoriyasi shakllari uchun shaxs, son, zamon, mayl, 
tasdiq/inkor ma‘nolarini yaxlit ifodalash xos bo‗lib, bu ma‘no bir 
qo‗shimcha bilan ham, bir necha qo‗shimcha bilan ham ifodalanishi 
mumkin. Masalan, 
kitobni o„qi 
gapida 
o„qi 
so‗zshakli ikkinchi shaxs, 
birlik, hozirgi-kelasi zamon, tasdiq ma‘nolari voqelangan bo‗lib, bitta 
nol shakl bilan yuzaga chiqqan. 
Otam – ishchi 
gapida ham shunday 
hol kuzatiladi. 
Кitobni o„qimadingiz 
gapida shaxs-son ma‘nosi 
-ingiz
, 
inkor ma‘nosi 
-ma
, zamon ma‘nosi 
-di 
shakli bilan alohida-alohida 
ravishda ifodalangan.