O‘zbeкiston respubliкasi

Otning xususiy lug„aviy shakllari: kichraytirish, shaxsiy 
munosabat shakllari. 
Otdagi yana bir lug‗aviy shakl – kichraytirish- 
erkalash shakli. Кichraytirish-erkalash paradigmasi 
-cha, -gina, - 
(a)loq 
shakllaridan iborat bo‗lib, ular quyidagi ma‘noni ifodalaydi: 
-cha
: 
a)
shaxs va predmetning kichik ekanligini:(
kitob
cha
)
, 
(
qalam
cha
); 
b)
erkalash ma‘nosini: (
o„g„il
cha
), (
qiz
cha
); 
d) kamsitish ma‘nosini: (
domla
cha
)
, 
(
odam
cha
). 
-gina
: 
a)
kichraytirish:(
qiz
gina
)
, 
(
bola
gina
); 
b)
achinish: (
bechora
gina
); 
d) erkalash: (
bola
gina
m
)
. 
-(a)loq 
qo‗shimchasi ayrim otlarga qo‗shilib, erkalash ma‘nosini 
bildiradi: (
bo„ta
loq
)
, 
(
qiz
aloq
)
, 
(
toy
loq
). 
Shaxsiy munosabat (erkalash) shakllari (-
jon, -xon, -oy, -bonu
) 
shaxs bildiruvchi atoqli va turdosh otga qo‗shilib, erkalash, suyish 
ma‘nosini 
ifodalaydi:(
Ahmad
jon
)
, 
(
xola
jon
)
, 
(
Gulnora
xon
)
, 
(
Shirina
bonu
) 
Otning tuzilishiga ko
„
ra turi
. Ot tuzilishiga ko‗ra 
sodda 
va 
murakkab 
bo‗ladi. Sodda ot bir o‗zakli bo‗ladi: (
kitob
)
, 
(
daftar
)
, 
(
odam
)
, 
(
ishchi
). Murakkab ot o‗z o‗rnida uchga bo‗linadi: a) 
juft ot
; 
b) 
takroriy ot
; d) 
qo„shma ot
. 
55-
 
§. Otda aloqa-munosabat kategoriyalarining voqelanishi. 
Ot 
turkumidasintaktik 
kategoriyalarkengqo‗llanishga 
ega. 
Xususan, КК va EК voqelanishi uchun bu turkumda cheklanmagan 
imkoniyat mavjud. Ammo unda kesimlik kategoriyasining voqelanishi 
nisbatan chegaralangan. 
Egalik kategoriyasi
. Ot turkumi EК UGMsini «keyingi otni 
oldingi so‗zga bog‗lash» tarzida xususiylashtiradi. Matn va birikuvchi 
so‗zning semantikasiga bog‗liq ravishda turli-tuman grammatik ma‘no 
ifodalanishi mumkin. Lekin «keyingi otni oldingi so‗zga bog‗lash» 
kategorial ma‘no xususiylashmasi sifatida o‗zgarmay qolaveradi. Ot 
turkumining EК UGMsini xususiylashtirishidagi o‗ziga xosliklarni 
ko‗rib o‗tamiz. 
Ot turkumida EК ning ishlatilishida ikki holat bor: 

---

244 
1.
Egalik affiksi o‗zi birikkan so‗zning boshqa so‗z bilan 
bog‗lanishida ishlatiladi. Bu vaqtda EКdagi so‗z QКdagi so‗z bilan 
keladi: 
mening kitobim, sening kitobing, uning kitobi
. Кishilik olmoshi 
hamda EК qo‗shimchasi shaxs va sonni ifodalaydi. Shu boisdan 
QКdagi olmosh tushirib qoldirilishi mumkin: (
kitob