O‘zbeкiston respubliкasi

MAVZU YUZASIDAN SAVOL VA TOPSHIRIQLAR 
1.
Qo‗shma gapning xususiyatlarini bayon qiling 
2.
Qo‗shma gapda MKSH haqida gapiring, 
3.
Qo‗shma gapda NKSH haqida gapiring 

---

438 
4.
Intonatsiya, grammatik shakl va 
mazmun mutanosibligi 
qanday? 
5.
Qo‗shma gapda sintaktik aloqa qanday? 
QO„SHMA GAPLAR TASNIFI 
Tayanch tushunchalar 
tasnif, tasnif asosi, ma‟noviy tasnif, struktur tasnif, sintaktik aloqa 
[WP
m
,WP
m
], [WP
m
→WP
m
], [WP
m
↔ WP
m
]
bog„lovchi vosita, 
ma‟nodoshlik va vazifadoshlik, tarkibiy qism, ma‟noviy munosabat, 
funksional munosabat, irreallik 
112-
 
§. Qo„shma gap tasnifi asoslari. 
Lisoniy birlik serqirra mohiyatli bo‗lganligi bois kamida ikkita 
paradigmaga kiradi. Shu sababli biror butunlikka kiruvchi lisoniy 
birlikni kamida ikki tomondan tasniflash mumkin bo‗ladi. 
Qo‗shma gap ham lisoniy birlik sifatida murakkab tabiatli bo‗lib, 
bu murakkablik uning lisoniy sathda tutgan o‗rni, tarkibidagi sodda 
gapning grammatik shakli va bog‗lovchi vositalari hamda mazmuniy 
munosabatining rang-barangligi bilan belgilanadi. Shuningdek, 
qo‗shma gap turlarini xilma-xil asoslarda turlicha tasniflash mumkin 
bo‗ladi. Tasnif asosining aniqligi va izchil amalga oshirilishi masala 
mohiyatini oydinlashtirishda juda muhim. 
Qo‗shma gapning ma‘noviy va struktur tasnifi ko‗p holda o‗zaro 
farqlanadi. 
Formal sintaksis qo‗shma gap tasnifida ko‗p hollarda ularning 
nutqiy belgi-xususiyati, zohiriy alomatiga tayanadi. Substansial 
sintaksis tasnifi esa qo‗shma gapning lisoniy mohiyatidan kelib 
chiqqan holda amalga oshiriladi. 
Qo‗shma gap, avvalo, sodda va uyushgan gapdan o‗z qurilish 
usulining boshqachaligi bilan farqlanadi. Demak, umumiy lisoniy 
mohiyat sifatida gaplar qurilish qolipiga ko‗ra dastlabki tasnifda uchga 
bo‗linadi. (Tasnifda gaplarning eng kichik qurilish qolipiga 
tayanamiz).