O‘zbeкiston respubliкasi

Harakat tarzi kategoriyasi. ravishdosh shakli+fe‟l 
morfologik 
qolipi orqali fe‘lli birikishlar yuzaga keladi va bu qolip ko‗plab nutqiy 
hosilani birlashtiradi. Mazkur so‗z birikmalariga shakldosh turuvchi 
va umumiylik xususiyatiga ega bo‗lgan harakat tarzi shakli qolipi ham 
lisoniy morfologik qolip sifatida ajratilishi mumkin. 
ravishdosh 
shakli+ko„makchi fe‟l=harakat tarzi 
qolipining chap qismi uning 
shakliy tomonini tashkil etsa, o‗ng qismi esa uning mazmuniy tomoni. 
Ravishdosh shakli+ko„makchi fe‟l 
qolipi barcha harakat tarzi 
shakllari uchun yagona lisoniy morfologik qolip bo‗lsa-da, ichki 
bo‗linishlarda esa kichik qoliplarga ajraladi: 
1)
 
birikish doirasi tor harakat tarzi shakllari: -
a/y+bor,-(i)b+bit 
(bitir), 
-(i)b+et, 
-a/y+ket, 
-(i)b+o„l, 
-a/y+ko„r,-(i)b+boq, 
- 
(i)b+boshla, (i)b+ur, -a/y+tur, -(i)b+tuga; 
2)
 
birikish doirasi keng harakat tarzi shakllari: 
-a/y+boshla, - 
(i)b+yot, 
-(i)b+tur, 
-(i)b+yur,-(i)b+o„tir, 
-(i)b+bor,-(i)b+kel,- 
(i)b+bo„l, -(i)b+chiq, -(i)b+o„t, -a/y+ol,-(i)b+ol, -(i)b+ber,-(i)b+qol, 
-a/y+qol, -(i)b+qo„y,-(i)b+ket, -(i)b+yubor,-(i)b+tashla, -(i)b+sol, - 
a/y+sol,-(i)b+tush, -(i)b+ko„r,-(i)b+qara, -a/y+bil, -a+yoz, -a/y+ber
. 
Endi esa o‗zi birikuvchi fe‘l leksemalarga qo‗shilib, soddalashish 
holatidagi harakat tarzi shakllarini kuzatamiz: 
1)
qo‗shimchalashayotgan harakat tarzi shakllari: 
-a/y+ber, - 
a+yoz, -a/y+ol, -(i)b+yubor
; 
2)
qo‗shimchalashgan harakat tarzi shakli: 
-a/y+yot.
Shuningdek, 
nutqda yetakchi fe‘llarga ravishdosh shakllarisiz juftlashgan holatda 
birikuvchi ko‗makchi fe‘llar soni 6 ta bo‗lib, ular quyidagilar: 
ol, ber, 
qol, qo„y, ket, tashla
. Nutqda (
yozdi
-
oldi
), (
aytdi
-
qo„ydi
) juftlashuvchi 
shakllari bilan birgalikda 
tashladi
-
vordi 
kabi ko‗makchi fe‘l ham 
uchrab turadi. Bunday misollar, asosan, so‗zlashuv uslubiga xos.