O„zbekiston respublikasi

Portfelnidiversifikatsiyalash natijalari²¹

2-jadval

Tabiatsharoitlari	Firma 1 aksiyalari bo‗yicha daromad normasi, %, E0	Firma 2 aksiyalari bo‗yicha daromad normasi, %, E3	Portfel bo‗yicha daromad normasi EP=0,5E0+0,5E3
Yomg‗irli Normal Quyoshli	0 10 20	20 10 0	10 10 10

²¹ Максимо В.Энг, Фрэнсис А.Лис, Лоуренс Дж.Мауер. Мировые финансы.-М.: ИКК «ДеКА», 1998.-736 с.

Ko‗rinib turibdiki (2-jadval), turli tovar chiqaruvchi firmalar aksiyalaridan (obligatsiyalaridan) iborat portfel barqaror ijobiy natija olishni ta‘minlaydi.

4. 
   Dividendlar, belgilangan foizlar, kurs tafovuti ko‗rinishida olingan daromad ko‗rsatkichi bo‗yicha portfelni uzluksiz tahlil qilish yo‗li bilan birinchi bandda (punktda) keltirilgan ishni qaytarish.
   

Keltirilgan misol asosida quyidagi ko‗rsatkichlarni hisoblab topish mumkin.

1. 
   Butun portfelning daromad normasi:
   

R_P = D₁R₁ + D₂R₂ + …+ D_nR_n, (1)
bunda: R₁ , R₂ , R_n – alohida aktivlar daromadliligi normalari; D₁ , D₂ , D_n – portfeldagi aktivlarning ulushi.

2. 
   Portfeldan qaytim normasi:
   

p
_{R } MV₁  MV₀  D
MV₀
(2)

bunda: R_p – hisobot davrida portfeldan qaytim normasi; MV₁ – baholashning ohirgi davrida portfelning bozor bahosi; MV₀ – baholashning boshlang‗ich davrida portfelning bozor bahosi; D – investorga baholash davrida to‗langan daromad to‗lovlari.

Ushbu formula soddalashgan bo‗lib, unda quyidagi kamchiliklarni hisobga olish lozim:

• 
  portfelni moliyalashtirish bahosi (narxi) yo‗q;
  

• 
  daromad to‗lovlari momenti va ularni moliyalashtirish bahosiga ta‘siri hisobga olinmagan;
  
• 
  hisob davri vaqtida moliyaviy ishtirok summasini oshirish (yoki pasaytirish) imkoniyati yo‗q.
  

3. 
   Qaytimning o„rtacha arifmetik normasi R_a :
   

_{R } R_P1  R_{P 2}  ...  R_PN A _N
(3)

bunda: R_pk – k (k=1,…,N) kichik vaqtdagi portfel hisobiga erishilgan qaytim normasi;

N – baholash davridagi kichik (oraliq) vaqtlar soni.
4) Portfeldan keluvchi tushumlar miqdori:
P_p = P_r – L_u + P_u – C_c (4)
bunda: P_p – portfeldan olingan foyda; P_r – amalga oshirilgan (realizatsiya qilingan) foyda; L_u – amalga oshmagan yo‗qotish; P_u – amalga oshmagan foyda; C_c – pozitsiyani moliyalashtirish bahosi.
Investitsion portfel harajatlarini aniqlash, baholash va kamaytirish quyidagi ishlarni o‗z ichiga oladi:

1. 
   Portfelning monitoringini o‗tkazish.
   
2. 
   Portfel parametrlarini 8.5.1-8.5.4 formulalar yordamida hisoblash.
   
3. 
   Portfel harajatlarini ko‗rsatuvchi portfel parametrlari bo‗yicha farqlarni aniqlash. Bunda transaktsion harajatlarni o‗zgarmas deb hisoblash mumkin.
   

Harajatlarni hisobga olgan holda porfel uchun aksiyalar va obligatsiyalarni tanlash bo‗yicha quyidagi ishlarni bajarish lozim.
Qimmatli qog‗ozlarni tanlashda bitishuvlar (operatsiyalar) tuzilmasini taklif va uni o‗zgarishi nisbati bilan solishtirish, bitishuvlar va takliflar tuzilmalari o‗rtasidagi nisbatning o‗zgarishini aniqlash lozim.
Bitishuvlar tuzilmasi va takliflar tuzilmasi qimmatli qog‗ozlarning quyidagi guruhlari bo‗yicha tadqiq qilinadi: aksiyalar, obligatsiyalar, sertifikatlar, derivativlar (ko‗pincha opsionlar).
Aksiyalar va obligatsiyalar guruhida emitentlarning tarmoq guruhlari ajratib olinadi: birjala, savdo uylari va savdo kompaniyalari, investitsiya kompaniyalari va fondlari, banklar, ishlab chiqarish kompaniyalari va h.k.
Investorlar moyilligi investitsion moyillik koeffitsienti (IMK=A/V) yordamida baholanadi. Bunda: A – oylik bitishuvlar tuzilma-sida qimmatli qog‗ozlarning

mazkur guruhi ulushi; V –sotuvga bo‗lgan takliflarning oylik tuzilmasidagi qimmatli qog‗ozlarning mazkur guruhi ulushi.
Investorning u yoki bu qimmatli qog‗ozni tanlashga moyilligini aniqlashda va qog‗ozlar monitoringini o‗tkazishda 8.5.1-8.5.4 formulalardan foydalanish mumkin. Portfel amaliyotida beta koeffitsientini ham qo‗llash mumkin (tegishli adabiyotlarda keng yoritilgan).

5.