O„zbekiston respublikasi

4. Investitsion portfelni shakllantirish asoslari

Portfelli investorlar o‗z portfellarinishakllantirishda oldindan ehtimoliy ravishda ma‘lum risklar darajasida rejalashtirilgan daromad miqdorini olish maqsadni ko‗zlaydilar. Bunda ular o‗z mablag‗larini joylashtirish chog‗ida quyidagi ishlarni amalga oshiradilar:

• 
  investitsiyalar portfelinishakllantirish uchun kerakli investitsion aktivlarni (obyektlarni) tanlash;
  
• 
  har bir moliyaviy instrumentga (qimmatli qog‗ozga) yo‗naltiriladigan pul mablag‗lari hajmini aniqlash;
  
• 
  moliya bozorini tahlil qilish va portfelni shakllantirish strategiyasini belgilash.
  

Portfelni shakllantirish – qimmatli qog‗ozlar bozori holatiga holis ta‘sirchan bo‗lgan aktivlar guruhini tanlash jarayoni. Bunda portfel investorlar quyidagi asosiy tamoyillarga rioya qiladilar:

• 
  qimmatli qog‗ozlar bozorining hozirgi (joriy vaqtdagi) holatini aniq belgilashdan qochib, portfel hajmini aniqlashda uzoq muddatli istiqbolni ko‗zlash;
  
• 
  aktivlarning yirik paketlarini shakllantirishda (portfelga to‗plashda) portfelli investorning faoliyatini qimmatli qog‗ozlar bozoriga ta‘sir ko‗rsatishini nazarda tutish;
  
• 
  siyosiy, iqtisodiy va moliyaviy informatsiyaga ega bo‗lishlik muvaffaqiyatning asosiy omili.
  

Investitsion tahlil nazariyasi ta‘kidlaydiki, oddiy diversifikatsiyalashning asosi bo‗lgan ―tuhumlarni bir savatga qo‗ymang‖ tamoyili investitsion mablag‗larni tarmoqlar va kompaniyalar o‗rasida samarali taqsimlanishi tamoyilidan hech qancha yomon emas.
Porfelnishaklantirishda quyidagi ishlar ketma-ketligi bajariladi:

1. 
   Quyidagilar tahlil qilinib dastlabki monitoringi o‗tkaziladi (to‗liq monitoring tartibi 8.6-chi paragrafda kengroq keltirilgan):
   

• 
  qimmatli qog‗ozlar bozori, uning segmentlari va indikatorlari;
  
• 
  emitentlarning moliyaviy-iqtisodiy ko‗rsatkichlari;
  
• 
  qimmatli qog‗ozlarning investitsion sifat ko‗rsatkichlari.
  

2. 
   Dastlabki monitoring (tahliliy kuzatish) natijalari asosida qo‗yilgan investitsion maqsadga (masalan, yuqori daromad olish) mos keluvchi portfelning boshlang‗ich tarkibi uchun kam deganda aksiyalar va obligatsiya-larning ikki paketini belgilab olish.
   
3. 
   Rejalashtirilgan investitsion mablag‗larni tanlab olingan paketlarga investitsion maqsadga erishishni ta‘minlovchi diversifikatsiya tamoyili asosida taqsimlash. Buning uchun quyida keltirilgan misoldan foydalanish mumkin.
   

Faraz qilaylik, bozorda ikki firmaning aksiyalar va/yoki obligatsiyalari mavjud. Firmalardan bir (Firma 1) quyosh nuridan himoyalovchi ko‗zoynaklar ishlab chiqaradi, ikkinchisi (Firma 2) esa yomg‗irdan saqlovchi soyabonlar chiqaradi. Pul mablag‗larining teng ikkiga bo‗lib, har bir firma aksiyalari/obligatsiyalariga mutanosib miqdorlarda yo‗naltirish mumkin.2- jadvalda amalga oshirilgan operatsiyalar natijalari keltirilgan.