O‘zbеkistоn rеspublikаsi

Topshiriq. Rus tiliga tarjima qiling. 
1. Kimyo sanoati sintetik kauchuk, plastmassa, sun’iy tola, sun’iy yoqilg‘i, bo‘yoqlar, 
dorilar va ko‘pgina boshqa moddalar ishlab chiqaradi. 2. Kimyoviy usullar yordamida 
mamlakatimiz sanoatining asosi bo‘lgan metallar olinadi, ularni korroiyadan himoya qilinadi, 
asosiy kimyo sanoatining mahsulotlari – kislotalar, ishqorlar, tuzlar ishlab chiqariladi. 3. Xalq 
xo‘jaligining barcha tarmoqlaridagi mutaxassislar uchun kimyoni chuqur bilish nihoyatda 
zarurdir. 4. Biz yozda ishlab chiqarish amaliyotida bo‘lamiz. 5. Istiqlol yillarida yurtimizda 
sportning barcha turlari jadal rivojlanmoqda. 
 
Topshiriq.
Berilgan gaplarni rus tiliga tarjima qiling. 
1. Respublikamizda kimyo sohasi ancha rivojlangan sohalardan biridir hisoblanadi. 2. Neft bor 
joylar, ya’ni neft konlari xaritada qora rangli uzun uchburchak bilan ko‘rsatiladi. 3. Vitaminlar 
tirik organizmlar ehtiyoji uchun hayotiy moddalardir. 4. O‘zbekistonda juda ko‘p dorivor 
o‘simliklar o‘sadi.
 
 
Topshiriq.
Berilgan gaplarni o`zbek tiliga tarjima qiling.
1. Yavlenie radioaktivnosti bыlo otkrыto v 1896 godu franцuzskim fizikom A. 
Bekkerelem, kogda on issledoval soli urana. 2. Radiy vpervыe bыl poluchen Perom i Mariey 
Kюri. 3. Uchenыmi bыla vыdvinuta smelaya gipoteza: v prirode est, krome urana, drugoe 
radioaktivnoe veщestvo. 4. Nado bыlo dobыt xotya bы gramm radiya, chtobы gipoteza bыla 
dokazana. 5. Uchenыe provodili цelыe dni v svoey laboratorii.
 
Molekulalar 
Olamdagi barcha narsalar mayda zarralar – atomlardan, aniqrog‘i atomlar guruhidan 
tashkil topgan. Bunday atomlar guruhi molekulalar deb ataladi. 
Har bir moddaning o‘z molekulalari bo‘ladi. Bu molekulalardan ba’zilari juda oddiy 
tuzilgan. Masalan, kislorod molekulasi ikkita kislorod atomidan, vodorod molekulasi esa ikkita 
vodorod atomidan tashkil topgan. Bular oddiy moddalardir. 
Uglerod va vodorod atomlaridan tashkil topgan molekulalar, ayniqsa qiziq xossalarga 
ega. Ularning soni juda ko‘p bo‘lib, hozirga qadar 3 milliongacha boradi, olimlar esa ko‘plab 
yangi bunday birikmalarni uzluksiz kashf etmoqdalar va sun’iy ravishda yaratmoqdalar. 
Juda murakkab molekulalar ham mavjud. Oqsil, kauchuk, yog‘och va ko‘pgina sintetik 
materiallarning molekulalari bir necha yuz, hatto mingga yaqin atomlardan tuzilgan. 
Moddalarning xossalari birinchi navbatda ulardagi molekulalarning xossasiga bog‘liq. 
Agar molekulalar bir-biri bilan o‘zaro bog‘langan bo‘lsa, bu molekulalardan tashkil topgan 
modda gazsimon bo‘ladi. Bunga suv bug‘ini misol qilib ko‘rsatish mumkin. Suv bug‘ida 
molekulalar tez va erkin harakatlanadi, faqat gohi-gohida bir-biri bilan to‘qnashib qolishi 
mumkin. Agar suv bug‘i sovutilsa, suvning molekulalari sekin harakatlanib, bir-biri bilan 
qo‘shila boshlaydi va bug‘ suyuqlikka aylanadi. Suyuq moddalardagi molekulalar bir-biri bilan 
ancha zich bug‘langan, lekin ular hali nisbatan erkin harakatlana oladigan bo‘ladi. Agar suvni 0 
darajagacha sovutilsa, u muzlaydi va qattiq kristall modda – muz hosil bo‘ladi; muzda suv 
molekulalari joyidan deyarli qo‘zg‘almagani holda tebranishi mumkin, xolos.