O‘zbеkistоn rеspublikаsi

Kon jinslarinining burdalanish va burg’ilanish qiyinligi bo’yicha sinflanishi. 
V.V.Rjevskiy kon jinslarini burdalashning qiyinligi nisbiy ko’rsatgichini quyidagi empirik 
bog’liqlik bo’yicha aniqlashni taklif etgan:
P
r
= 
0,5K
tr
(
ñèê

+
ñèëæ

+
÷óç

)+0,5γ
bu yerda
K
tr
=0,05-1,0 
– kon jinslari darzdorligigi hisobga olish koeffitsienti; 
ñèê

=34-450; 
ñèëæ

=0,01-75; 
÷óç

=0-43
– mos ravishda kon jinslarining siqilishga, surilishga va cho’zilishga 
chidamlilik chegaralari, MPa;
γ=
1,2-4,8
 t/m
3
; 
Mexaniq usul bilan burdalanadigan barcha jinslar burdalanish qiyinligi nuqtai nazaridan 5 ta 
sinfga ajratilgan: I sinf – yengil burdalanadigan (P
r
=1-5); II sinf – o’rtacha burdalanadigan - 
(P
r
=5,1-10); III sinf – qiyin burdalanadigan - (P
r
=10,1-15); IV sinf – juda qiyin burdalanadigan - 
(P
r
=15,1-20); V sinf – nihoyatda qatiq burdalanadigan - (P
r
=20,1-25); P
r
>25 jinslar kategoriyadan 
tashqari hisoblanadi. 
Kon jinslarining qattiqligi – 
biror o’zidan qattiq asbob bilan ezg’ilanganda 
deformatsiyalanmasdan maxalliy qarshilik ko’rsatish xususiyati. 
Tirnovchanlik
- bu kon jinslarining qazib olish yoki ularni yuklash jarayonlarida kon 
mashinalari detallarini jinslarga ishqalanish natijasida yemirilishiga ta’sir etish xususiyatidir. 
Kon jinslari va foydali qazilmalarning tirnovchanlik xususiyatlariga nisbatan ularni 5 
kategoriyaga ajratiladi: a) tirnovchanlik xususiyati yo’q jinslar ( tuzlar, marganets rudalari, ko’mir ); 
b) kam tirnaydigan jinslar (sulьfid rudalari, qo’ng’ir temirtoshlar); v) o’rtacha tirnovchan jinslar 
(kvarts-sulьfid rudalar va yertomir rudalar); g) tirnovchan jinslar (kvartslangan rudalar va 
slanetslar); d) yuqori tirnovchi jinslar (porfiritlar, dioritlar, granitlar). Odatda, qattiqlik koeffitsienti 

---

10 
yuqori bo’lgan jinslarning tirnovchanlik darajasi ham yuqori bo’lishi konchilik amaliyotida o’z 
tasdig’ini topgan.