O‘zbеkiston rеspublikasi

III bob. O’zbekiston Respublikasining Afg’oniston bilan munosabatlari 
tarixi
……………………………………………………………………………....
78 
3.1 O‘zbekiston tashqi siyosatida Afg‘oniston muammosi……….................78 
3.2 O‘zbekiston Respublikasining Afg‘oniston muammosini hal etish 
yo‘lidagi faoliyati…………………………………………..……………………..91 
3-
bob bo‘yicha xulosalar…………..………………………………………102 
Xulosa
……………………………………………………………………...
103 
 
Adabiyotlar ro‘yhati
………………………………………………………
106

---

3 
KIRISH 
Magistrlik dissertatsiyasi mavzusining asoslanishi va uning dolzarbligi. 
Tarixan Afg‘oniston masalasi yetakchi xorijiy davlatlar e’tiborini o‘ziga jalb qilib 
kelgan. Tarixan Afg‘onistonga bo‘lgan tashqi qiziqishlar ko‘lami yanada ortishi 
barobarida, mintaqa yetakchi xorijiy davlatlar o’rtasida ko’plab geosiyosiy 
manfaatlar to‘qnashuvlari makoniga aylangan. Afg‘onistonda o‘ttiz yildan oshiq 
vaqt mobaynida ro‘y berayotgan voqealar butun dunyo jamoatchiligi diqqat-
e’tiborini o‘ziga tortib kelmoqda.
Bu borada O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimov: «Biz 
Afg‘onistonda tinchlik va barqarorlikka erishish butun Markaziy Osiyo 
mintaqasini barqaror ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish borasidagi hayotiy muhim 
muammolarni yechish uchun katta imkoniyatlar ochib beradigan xavfsizlikning hal 
qiluvchi omili ekanini yaxshi anglaymiz», degan fikrni bildirib o‘tadi 
1
. 
Hozirgi vaqtda Afg‘oniston tinch va barqaror jamiyat qurish yo‘lidan 
bormoqda. Prezidentimiz I.Karimov ta’kidlaganlaridek - «bu millionlab afg‘onlarni 
tinch mehnat bilan band qilish, yangi, nisbatan qisqaroq kommunikatsiyalar va 
savdo, iqtisodiy aloqalarni shakllantirish, dunyoning bu eng keskin mintaqasidagi 
jo‘g‘rofiy-siyosiy holatlarni tubdan o‘zgartirish imkonini beradi»
2
. 
Afg‘oniston ichki ishlariga tashqi kuchlar aralashuvida asosiy e’tiborni 
Pokistonga qaratish lozim. Afg’oniston Islom Respublikasi va Pokiston Islom 
Respublikasi bir-biriga chegaradosh, biroq geografik jihatdan ikki mintaqaga – 
Afg’oniston O’rta Sharqqa, Pokiston esa Janubiy Osiyo mintaqasiga mansubdir. 
Davlatlar geografiyasi farqlansa-da, mazkur davlatlar xalqining turmush tarzi ko’p 
jihatdan, jumladan, tarixiy, diniy, madaniy, etnik jihatdan bir-biriga yaqin 
hisoblanadi.
Afg‘oniston va Pokiston o‘rtasida qanchalik yaqinlik bo‘lmasin, davlatlar 
siyosiy hayoti, iqtisodiy taraqqiyoti va tashqi siyosatidagi ustuvor yo‘nalishlarda 
1
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimovning NATO/SЕAP sammitidagi nutqi // http://www.press-
service.uz/uz/gsection.scm?groupId=5254&contentId=383051999. Aprel 03, 2008 
2
Karimov I. Mintaqaviy xafsizlikdan yalpi xavfsizlik sari. 4-jild. – T.: «O‘zbekiston», 1996. – B.56-57 

---

4 
muayyan farqli jihatlar mavjud. Afg‘oniston-Pokiston munosabatlari tarixi nafaqat 
Janubiy Osiyo yoki O‘rta Sharq mintaqalarida, balki Markaziy Osiyo 
mintaqasidagi siyosiy jarayonlarda muhim o‘ringa ega. Chunki mazkur 
mintaqalarda xavfsizlikni ta’minlash masalasi bevosita Afg’oniston va 
Pokistondagi beqarorliklar bilan bog‘liq. 
Markaziy Osiyoda mintaqaviy xavfsizlikni ta’minlashni afg’oniston omili 
barobarida, Afg‘oniston va Pokiston munosabatlarining kechmishi bilan ham 
bog‘lash mumkin. Bu jihatdan Markaziy Osiyo xavfsizlik tizimi nechog‘li 
Afg’onistonga bog‘liq bo‘lsa, Afg‘onistondagi siyosiy muhit bevosita Pokistonga 
bog‘liqdir. Shuning uchun ham mutaxassislar “Pokiston – afg‘on muammosining 
kaliti” sifatida bejiz aytishmagan.
Yuqoridagilardan kelib chiqqan holda mavzuning dolzarbligini quyidagilarda 
ko‘rishimiz mumkin: 
Birinchidan, Afg‘onistonga tashqi kuchlar aralashuvi ichki vaziyatning 
murakkablashuviga olib kelishi va uning O‘zbekiston Respublikasi xavfsizligiga 
ta’sir ko‘rsatishi; 
Ikkinchidan, Afg’oniston ichki ishlariga tashqi kuchlar aralashuvi tarixini 
Pokiston nuqtai-nazaridan kelib chiqqan holda o’rganish; 
Uchinchidan, Afg’onistondagi notinch vaziyat va uning davomiyligi boshqa 
chegaradosh davlatlar qatori, O’zbekiston tashqi siyosatida ham muhim 
masalalardan biri hisoblanadi. Bu esa mazkur masalaning tarixini o’rganish 
nechog’li ahamiyatli ekanligini ko’rsatmoqda; 
Shu bois, Afg‘onistonda tinchlik va barqarorlikning o‘rnatilishi O‘zbekiston 
Respublikasining istiqboldagi manfaatlarini ta’minlanishiga olib kelishi mazkur 
mavzuning dolzarbligini yana bir bor ko‘rsatib beradi va ilmiy jihatdan tarixini 
o‘rganishni talab qiladi.