O‘zbeкiston respubliкasi

SAVOL VA TOPSHIRIQLAR

1. 
   Gap maksimal qolipida to‘ldiruvchining o‘rni qanday?
   
2. 
   To‘ldiruvchining ma’noviy turlari haqida gapiring.
   
3. 
   To‘ldiruvchining tuzilish turlari haqida gapiring.
   
4. 
   To‘ldiruvchining ifodalanishi haqida gapiring.
   

ANIQLOVCHI


Tayanch tushunchalar


Gap markazi, kengaytiruvchi, so‘z kengaytiruvchisi, minimal qolip, maksimal qolip, yoyiq gap, yig‘iq gap, birikuv usullari, birikuv omillari, qaratuvchi, izohlovchi, sifatlovchi


95-§. Aniqlovchi haqida umumiy ma’lumot. Aniqlovchi ot bilan ifodalangan, shuningdek, bo‘lak yoki bo‘lak bo‘laklarining, undalma yoki kirish birikmalarining kengaytiruvchisi. To‘ldiruvchi kabi aniqlovchi ham so‘z kengaytiruvchisi sifatida gap tarkibida qatnashayotgan otlarning lug‘aviy valentligini to‘ldiradigan vosita sifatida namoyon bo‘ladi va gap konstruktiv tuzilmasidan o‘rin egallamaydi. Uning lisoniy sathga aloqadorligi – muayyanlashuvchi otning qanday valentligiga muvofiq kelishi va uni sintaktik aloqa bilan voqelantirishi.
Aniqlovchi so‘z kengaytiruvchisi ekan, u istagan gap bo‘laklariga tobelanishi mumkin:
1) kesim aniqlovchisi: Nilufar a’lochi talaba;
2) ega aniqlovchisi: Кimning gapi to‘g‘ri;
3) hol aniqlovchisi: So‘lim va xushhavo vodiyda o‘rnashdilar;
4) to‘ldiruvchi aniqlovchisi: Bizning yorni ko‘rgan bormi
5) undalma aniqlovchisi: Xayr endi, yashil vodiy, xushmanzara tog‘.
Aniqlovchi mustaqil holda biror bo‘lakka bog‘lanishi ham, kengaytiruvchilar tarkibida kelishi ham mumkin. Qiyoslang:
Bir yonda lojuvard Bahri Muhit bor,
Bir yonda za’faron Sahroyi Кabir.
Bir yonda oq sochli tog‘lar purviqor
Sening toleinga o‘qiydi takbir.
Misralardagi lojuvard so‘zi Bahri Muhit (ega), za’faron so‘zi esa Sahroyi Кabir (kesim) so‘ziga aniqlovchi bo‘lib, bo‘laklar kengaytiruvchisi sifatida namoyon bo‘lgan. Uchinchi misradagi sochli so‘zi tog‘lar (ega) so‘ziga tobelangan bo‘lib, o‘z navbatida oq so‘zini o‘ziga tobelagan.