O‘zbeкiston respubliкasi

RAVISH


Tayanch tushunchalar:


ravish, UGM, OGM, XGM, miqdor, munosabat, belgi, lug‘aviy-ma’noviy guruh, lug‘aviy shakl, derivatsiya, transpozitsiya, konversiya, sintaktik shakllar, kelishik kategoriyasi, egalik kategoriyasi, kesimlik kategoriyasi


61-§. Ravish va uning UGMsi. Ravish hamisha tilshunoslikning muammoli masalasidan bo‘lib kelgan. Uni o‘rgangan olim V.V.Vinogradov «mustaqil so‘zning hech bir guruhiga sig‘may qolgan so‘z ravish turkumiga yig‘ilgan» deb haqqoniy baho bergan edi. Uning ma’no va vazifasi ot, sifat, son, olmoshga yaqin turishi arab va Yevropa tilshunosligida qayd etilgan. Sharq va g‘arb tilshunosligi ravishni ma’no va vazifasi jihatidan emas, balki boshqa birortasiga xos bo‘lmagan belgi – o‘zgarmaslik belgisi bilan ismdan farqlaydi. Biroq o‘zbek tili grammatik qurilishining tavsifiga bag‘ishlab yozilgan ko‘plab ilmiy adabiyot va darslikda ravishning o‘zgarmaslik tabiati inobatga olinmagan. Tilshunoslar o‘zbekcha ravishni rus tilidagi «наречие»ning muqobili sifatida talqin qilishgan, natijada, kecha, kunduz, tong, oqshom kabi payt oti, atrof, o‘rta, u yerda, bu yerda, old, orqa kabi o‘rin oti, oz, mo‘l, butun, to‘la kabi miqdor sifati, keyin, past, baland, yuqori kabi o‘rin sifati ravish turkumi doirasida o‘rganilgan.
«Asosan harakatning, qisman predmetning belgi, miqdor yoki holatini bildiruvchi o‘zgarmas so‘z» – ravishning so‘z turkumi sifatidagi UGMsi.