O‘zbеkiston rеspublikаsi

Y=C+I
bundan C=Y-I kelib chiqadi.
Berilgan parametrlarning o‘rniga ular barqaror holatidagi ifodasini qo‘ysak, quyidagiga ega bo‘lamiz:
C*=f(k*)-dk*,
bu yerda C*- barqaror o‘sish holatidagi iste’mol.
Iste’mol hajmi maksimal bo‘ladigan kapital bilan qurollanganlikning barqaror darajasi “Oltin qoida”ga muvofiq keladi⁸².


32.6.-rasm. Felpsning «oltin qoidasi» bo‘yicha iste’molning barqaror
darajasi<sup>83


82</sup> N. Gregory Mankiw. Macroeconomics. 8 th edition. Harvard University. (NY.: Worth Publishers, 2013): 217
⁸³ N. Gregory Mankiw. Macroeconomics. 8 th edition. Harvard University. (NY.: Worth Publishers, 2013): 218
“Oltin qoida” darajasiga mos keladigan kapital bilan qurollanganlik holatida f(k*) ishlab chiqarish funksiyasi va dk* chizig‘i bir xil og‘maga ega va ist’mol maksimal darajaga erishadi.
k** kapital bilan qurollanganlik darajasida kapital zahirasining bir birlikka oshishi ishlab chiqarish o‘sishini keltirib chiqaradi (kapitalning chegaraviy mahsulotiga teng keladigan) va kapitalning d kattalikka chiqib ktishini oshiradi. Shunday qilib, “Oltin qoida”ga mos keladigan k** kapital bilan qurollanganlik darajasida MPK=d shart bajariladi. Aholi o‘sishi va texnologik taraqqiyotni hisobga olgan holda esa MPK=d+n+g shart bajariladi.
Agar iqtisodiyot “Oltin qoida” bo‘yicha ega bo‘lishi mumkin bo‘lgan kapital zahirasidan ortiqcha kapital zahirasi bilan rivojlanayotgan bo‘lsa, unda bu holatda jamg‘arma me’yorini pasaytirishga yo‘naltrilgan siyosatni amalga oshirish zarur. Jamg‘arma me’yorining kamayishi iste’molning oshishi va unga muvofiq ravishda investitsiyalarning pasayishiga olib keladi, demak kapital zahirasining barqaror darajasining pasayishiga ham olib keladi.
Agar iqtisodiyot barqarorlik holatida “Oltin qoida” dagidan kam kapital bilan qurollanganlik bilan rivojlanayotgan bo‘lsa, unda jamg‘arma me’yorini oshirish zarur. Bu investitsiyalarni oshirib iste’molni pasaytiradi, lekin kapitalning jamg‘arilib borishi bo‘yicha qandaydir vaqtdan boshlab yana o‘sa boshlaydi. Natijada iqtisodiyot yana yangi muvozanat holatiga erishadi ammo oltin qoidaga muvofiq bo‘lgan holda, bunda iste’mol dastlabkiga nisbatan yuqoriroq darajaga ega bo‘ladi.
R.Solou modeli texnologik taraqqiyotni farovonlikni barqaror oshiruvchi va o‘sishning optimal variantini topishga imkon yaratuvchi yagona asos sifatida ko‘rsatadi. Biroq u texnologik taraqqiyotni tashqi (ekzogen) omil sifatida ko‘rib chiqadi, demakki uni tushuntirmaydi. Ayrim olimlarning fikricha, texnologik taraqqiyotning determinantlari bugungi kunda etarlicha aniq emas. Biroq davlat siyosati turli xil instrumentlardan shu jumladan ilmiy tadqiqot va loyiha – konstruktorlik ishlaridan foydalanib texnologik taraqqiyotni rag‘batlantirishi mumkin. Masalan, patent qonunchiligini mukammallashtirib, ayrim rivojlangan mamlakatlar (AQSh,Yaponiya, Germaniya) uzoq muddat davomida yangi mahsulotni ishlab chiqarish huquqiga monopoliyani berishdi. Soliq to‘g‘risidagi qonunlar ko‘pgina mamlakatlarda ilmiy tadqiqot tashkilotlariga bir qancha imtiyozlar beradi. Maxsus tashkil etilgan milliy ilmiy fondlar fundamental ilmiy tadqiqotlarga subsidiyalar beradi. Hozirgi kunda mablag‘larni inson kapitaliga yo‘naltirish ham muhim masalalardan biri bo‘lib kelmoqda, texnologik taraqqiyotda u asosiy rolni o‘ynaydi.

3.