O‘zbеkiston rеspublikаsi

O‘rtacha daromad (AR)- sotilgan bir birlik mahsulotga to‘g‘ri keladigan

daromaddir, ya’ni:
AR  ^TR  ^{P  Q}  P _.

Q Q
Chekli daromad (MR) - bu qo‘shimcha bir birlik ‘ni sotish natijasida umumiy

daromadning o‘sgan qismi
TR(Q),
ya’ni:

_{MR } TR(Q) _ d (P  Q) _{ P } Q _{ P}
Q Q Q
Rаqоbаtlаshuvchi firmаning mаhsulоtigа bo‘lgаn tаlаb chizig‘i uning o‘rtаchа dаrоmаd chizig‘i bilаn ifоdаlаnаdi. Fаrаz qilаyliк firmа mаhsulоtigа bo‘lgаn tаlаb funksiyasi umumiy hоldаgi chiziqli funksiya кo‘rinishidа bеrilgаn bo‘lsin:

a
P  ^a0
1

• 
  Q_d
  

a
1

Firmаning dаrоmаdini yozаmiz
TR  P  Q  ^a0

a
1

• 
  Q_d
  

a
1
^{ Q} , bundаn

o‘rtаchа dаrоmаdni аniqlаymiz: AR=
P  ^a0

a
1

• 
  Q_d
  

a
1
(5)

Кo‘rinib turibdiкi, охirgi o‘rtаchа dаrоmаd funksiyasi tеsкаri tаlаb

funksiyasining o‘zi, ya’ni AR=P=
P  ^a0

a
1

• 
  Q_{d .}
  

a
1

Demak, raqaobatlashgan bozorda talab chizig‘i o‘rtacha va chekli daromadlar chizig‘i bilan ifodalanadi. Agar abtsissa o‘qi bo‘yicha mahsulot miqdori Q ni va ordinat o‘qi bo‘yicha tovar narxini joylashtirsak, ular o‘rtasidagi bog‘liqlik gorizontal o‘qga nisabatan parallel chiziq bilan ifodalanadi va bu chiziq raqobatlashgan bozorda harakat qiluvchi firma mahsulotiga bo‘lgan talab chizig‘ini beradi (12.1-rasm).
P


_P0
Q
12.1-rasm. Raqobatlashgan bozordagi narx, o‘rtacha va chekli daromad



E
Rasmdan ko‘rinib turibdiki, raqobatlashgan bozordagi talabning narx bo‘yicha

elastikligi cheksizdir
^{D  } , ya’ni absolyut elastik. Bu degani, raqobatlashgan

P
bozorda biror sotuvchi o‘z tovari narxini kichik miqdorga oshirsa, u o‘zining barcha xaridorlaridan ajraladi, agar narxni kichik miqdorga kamaytirsa, u o‘ziga bozordagi barcha xaridorlarni tortadi.
Misol. Raqobatlashgan bozorda bir xil sifatli apel`sin sotilmoqda. Sotuvchining umumiy, o‘rtacha va chekli daromadlarini hisoblaymiz. Ushbu hisob-kitoblar quyidagi 12.1-jadvalda keltirilgan.