|
Birlashgan (chordoqsiz) tomlar
Birlashgan tomlarda yopma qismi chordoq ora yopmasi konstruksiyasi bilan birlashgan bo‘lib, ularda chordoq qismi bo‘lmaydi va chordoq ora yopmasining ostki qismi yuqori qavat uchun shift vazifasini o‘taydi.
Ko‘pchilik xollarda birlashgan tomlar temir-beton elementlardan tayyorlanadi. Birlashgan tomlar chordoqli (nishobli) tomlarga nisbatan 10-15% arzonga tushadi, ekspluatatsiya narxi esa 5 baravar kam bo‘ladi.
Birlashgan tomlarning shamolatilmaydigan yoki shamollatiladigan turlari bo‘ladi (2.67-rasm).
2.67-rasm. Birlashgan tomlarning konstruktiv sxemalari:
a, b – shamollatilmaydigan; v – shamollatiladigan; 1 – himoya qatlami; 2 – rulon to‘shama; 3 – tekislovchi qatlam (qorishma yoki yig‘ma temir betondan); 4 – issiq-sovuqdan izolatsiya qatlami; 5 – bug‘dan izolatsiya qatlami; 6 – ko‘taruvchi konstruksiya; 7 – suvoqli shift; 8 – issiq-sovuqdan izolatsiya qiluvchi ko‘taruvchi konstuksiya (yopma konstruksiyasi); 9 – havo qatlami.
Shamollatilmaydigan tomlarda temir-beton yopma plitasi ustidan bir yoki ikki qavat ruberoid qog‘oz issiq bitum bilan yopishtiriladi. Bu qatlamning asosiy vazifasi issiqlikni o‘tkazmaslik va temir-beton plita orqali xona ichidan ko‘tarilayotgan bug‘dan namlanishining oldini olishdir.
Plita yoki sochiluvchan material ko‘rinishiga ega bo‘lgan g‘ovak beton, fibrolit, shisha paxta, shlak, keramzit va boshqa issiqlik izolatsiyasi materiallari to‘sham qalinligi teplotexnik usulda hisoblab topiladi.
Issiqlik izolatsiyasi qatlami ustidan qalinligi 15-20 mm bo‘lgan sement qorishmasidan tekislovchi qavat yozib chiqiladi. Agar issiqlik izolatsiyasi materiali sochiluvchan bo‘lsa tekislovchi qavat qalinligi 25-30 mm qilib olinib, kataklari 200-300 mm bo‘lgan to‘r qo‘yib yuboriladi. Tekislovchi qatlam ustidan bir necha qavat ruberoid yoki boshqa materialdan qilingan to‘shamalar maxsus yopma mastikalar yoki issiq bitumlar yordamida yelimlanib, ustidan 6-8 mm qalinlikda mayda yengil keramzit shag‘al yoki shlakdan himoya qatlami yozib chiqiladi. Ayrim xollarda issiqlik izolatsiyasi qatlamining o‘rnini bosuvchi va bir yo‘la yopmani ko‘taruvchi konstruksiya vazifasini bajaruvchi g‘ovak beton yoki yengil beton (ko‘pik beton, keramzit beton va boshqa)lardan iborat yopma konstruksiyasi ishlatiladi.
Shamollatiladigan tomlar shamollatilmaydigan tomlardan issiqlik izolatsiyasi qatlami ustida qoldirilgan ochiq joy (tirqish) hamda tekislovchi qatlam o‘rniga yupqa temir-beton plita yoki panel qo‘yilishi bilan farq qiladi. Qoldirilgan ochiq joy issiqlik izolatsiyasi qatlamidagi ortiqcha namlikni chiqarib yuborishga va uning izolatsiya xususiyatlarini yaxshilashga mo‘ljallangan bo‘ladi.
Birlashgan tomlarni turini tanlashda maxalliy iqlim sharoiti va binoning ichki temperatura-namlik rejimi xolati e’tiborga olinadi: masalan, shamollatiladigan tomlarni xar qanday iqlim sharoitli rayonlarda qurish mumkin. Shamollatilmaydigan tomlar esa, qishki o‘rtacha sovuqligi – 300 dan kam bo‘lmagan rayonlarda quriladi.
Quruq yoki temperatura-namlik rejimi normal bo‘lgan xonalar ustidan tosh shamollatilmaydigan bo‘lishi mumkin.
Atmosfera suvlarini oqizib yuborish uchun bunday tomlar nishabi 20dan
80 gacha olinadi, ayrim xollarda esa tekis tomlar ham ishlatiladi. Tomlarning nishabi asosan 3, 4 va 5 qavatli ruberoidlar bilan yopiladi. Masalan, nishabi 5-80 bo‘lgan tomlarda 3 qavat, 2-50 tomlarda – 4 qavat va 1,5-20 tomlarda 5 qavat ruberoid to‘shaladi.
Bunday tomlar tashqi tarnovli, ichki tarnovli yoki tarnovsiz bo‘lishi mumkin. Tarnovsiz tomli bino balandligi besh qavatdan yuqori bo‘lmasligi va shu bilan birga binoda balkonlar bo‘lmasligi kerak. Baland binolarda devorlarning yog‘in-sochin suvlaridan qo‘llanishi natijasida mustaxkamligi kamayadi. Bundan tashqari atmosfera suvlarining muzlashi natijasida hamda erigan qorlardan bo‘g‘otlarda xosil bo‘lgan sumalaklar og‘irligidan bo‘g‘ot ustki qismidagi ruberoid qog‘ozlar yirtiladi. Bunday hollar bo‘lmasligi uchun nisbatan ancha qulayliklarga ega bo‘lgan konstruktiv yechim, ya’ni atmosfera suvlarini bino ichkarisidagi tarnovdan oqizib yuborish usuli qo‘llaniladi. Bunda xona issiqligi hisobiga tarnovlarda suvlar muzlashining oldi olinadi.
Suv yig‘iladigan joylardagi tarnov voronkalarini shunday joylashtirish kerakki, unda suv yo‘li uzunligi 24 m dan va bitta voronkaga to‘g‘ri keladigan (agar truba diametri 100 mm bo‘lsa) yuza 80 m2 dan ko‘p bo‘lmasligi kerak. Bitta tomda kamida ikkita voronka bo‘lishi lozim.
Temir-beton qovurg‘ali plitalarni ikki qavat qilib qo‘yib, orasiga issiqlik izolatsiyasi materiali joylashtirilib hosil qilingan shamolatiladigan chordoqsiz tomlar industrial tomlar hisoblanadi. Bunday tomlarda tepa va ostki qismiga joylashtirilgan temir-beton qovurg‘ali plitalar o‘zaro ponasimon ko‘rinishiga ega bo‘lgan yengil beton plita yordamida ushlatib qo‘yiladi (2.68-rasm).
2.68-rasm. Qo‘shaloq temir-beton qovurg‘ali plitalardan iborat shamollatiladigan birlashgan tom:
1 – qovurg‘ali shift plitasi; 2 – keramzit – beton plita; 3 – lotok; 4 – yig‘ma ventilatsiya kanali; 5 – issiqlik izolatsiyasi; 6 – qovurg‘ali yopma osti plitasi; 7 – parapet plitasi; 8 – parapet; 9 – qo‘shimcha devor oldi issiqlik izolatsiyasi; 10 – bug‘dan izolatsiya
qatlami.
Birlashgan tom yopmalarini o‘rnatishda tomning “konyok” qismiga ustki tutashgan joyiga va deformatsiya choklari ustining sifatli yopilishiga katta e’tibor berish kerak (2.69-rasm).
Birlashgan tomlar turini tanlashda ularning texnik-iqtisodiy tomonlari bilan birga bino quriladigan rayonning tabiiy iqlim sharoitlari to‘g‘ri kelishi ham e’tiborga olinadi.
2.69-rasm. Deformatsiya choklari ustini yopish:
1 – yopma plitasi; 2 – bug‘dan izolatsiya qatlami; 3 – issiqlik izolatsiyasi; 4 – sement qorishmasidan qilingan tekislovchi qatlam; 5 – ruxlangan tunuka fartuk; 6 – ruxlangan tunukadan ishlangan yuqori kompensator; 7 – ikki qatlam ruberoid; 8 – chirishga qarshi ishlov berilgan kesimi 120x55mm li taxta; 9 – kesimi 120x120x60 mm li chirishga qarshi ishlov berilgan probka har 600 mm da; 10 – g‘ishtin devor; 11 – ostki kompensator; 12 – mineral paxta; 13 – ichki ko‘ndalang devor.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
