O‘zbеkistоn rеspublikаsi

Aloxida tayanchlar

Devori mayda elementlardan tashkil topgan binolarda qavatlararo yopma yoki tom yopmasi konstruksiyalarini ko‘taruvchi ichki, aloxida tayanchlar g‘isht yoki toshdan, temir-betondan, metalldan va asbosementdan ko‘tariladi. Bunday vertikal tayanchlar g‘ishtdan terilgan bo‘lsa ularning ko‘ndalang kesim yuzasi unga tushadigan yuk miqdoriga, tayanchlar oralig‘iga, bino qavatlari soniga va umumiy konstruktiv yechimiga bog‘liq bo‘ladi.

Ko‘taruvchi g‘isht ustunning minimal ko‘ndalang kesimi 510x360 mm ga teng bo‘ladi. Bunda g‘ishtlar sifatli bo‘lishi bilan bir qatorda uning markasi 100 dan, terishda ishlatiladigan qorishma markasi esa 50 dan kam bo‘lmasligi kerak (2.32-rasm).
2.32-rasm. G‘ishtin ustunlar: a – g‘ishtin ustunlarning terilish sistemasi;

b – temir-beton to‘sinlarning g‘isht ustunlarga tayanishi;

v – ustunlarga yog‘och to‘sinlarning tayanishi;

1 – temir-beton to‘sin; 2 – plita;

3 – yog‘och to‘sin; 4 – pona;

5 – po‘lat nakladka; 6 – konsol plita.

G‘ishtin ustunlarning yuk ko‘tarish qobilyatini oshirish maqsadida diametri 5-6 mm bo‘lgan po‘lat simlardan katakchalari 100-150 mm bo‘lgan to‘rlar yasalib, xar 2-4 qator g‘ishtdan so‘ng qo‘yib boriladi.

Ko‘p xollarda g‘ishtin ustun yuk ko‘tarish qobilyatini oshirish uchun ustun qirralari uchburchak yoki tekis po‘lat lentani payvandlash yordamida xosil qilingan karkaslar orasiga olinib, ustidan metall to‘r qoplanadi va suvoq qilinadi.

Agar ustunga tushadigan yuk katta bo‘lsa, u xolda g‘ishtin ustunlar o‘rniga temir-beton ustunlar ishlatilib, ular to‘sin bilan birgalikda bino karkasini hosil qiladi. Ustunlar kesimi to‘g‘ri to‘rtburchakli yoki doira shaklida bo‘lishi mumkin. To‘sinlarni ustunlarga ulashda ularning uch qismida qoldirilgan po‘lat zakladk detallari bir-biriga payvandlanadi.

Asbosement quvur va metall tayanchlar ichi odatda beton bilan to‘ldirilib, pavilyon xilidagi binolarda ishlatiladi. Tayanchlar sirti odatda moyli bo‘yoqlar bilan moylanadi.

4.