O‘zbekiston respublikasi turizm va sport vazirligi jismoniy tarbiya va sport bo‘yicha mutaxassislarni qayta tayyorlash va malakasini oshirish instituti

Xalqaro sport harakati
va olimpiya sportining rivojlanishi.
G‘arb 
davlatlarida olimpiya sport turlarini rivojlantirishda bir qator asosiy 
yo‘nalishlar vujudga kelgan.
Birinchidan, olimpiya sportini rivojlantirishda 
davlatlarning roli o‘sib bordi. Ikkinchidan, olimpiya sportiga ta’sir etuvchi 
monopoliyalar, korporatsiyalar, firmalarning moliyaviy ta’minoti davlat 
bilan birgalikda amalga oshirildi. Uchinchidan, katta sportda ilmiy-texnik 
taraqqiyot natijalari keng qo‘llanila boshladi. To‘rtinchidan, sportchilarni 
tayyorlash maqsadida maxsus markazlar, bir necha davlatlar birlashib 

---

54 
mashg‘ulotlar o‘tkazish joylari amalda qo‘llanildi. Bunda Oliy o‘quv 
yurtlariaro Milliy assotsiatsiya, Havaskorlik atletika jamiyati, Milliy 
Olimpiya qo‘mitasi faol ishtirok etgan. Uzoq vaqtlar bu uch tashkilot 
o‘rtasida mustahkam aloqa bo‘lmagan, chunki o‘zaro kelishmovchiliklar 
kuchli bo‘lgan edi. Moliyaviy ta’minot, milliy jamoani tarkib toptirish, 
Olimpiya o‘yinlarida ishtirok etish, boshqa xalqaro musobaqalarda 
qatnashish kabi masalalarda o‘zaro kelisha olmaganlar. Bunday holatlarni 
tugatishga AQShda «Havaskorlik sporti haqida»gi qonunning qabul 
qilinishi (1978) sabab bo‘lgan. Shu qonun asosida AQSh MOQ 
mamlakatdagi barcha havaskorlik sport uyushmalarini o‘ziga birlashtirib 
olgan. Shu sababdan, barcha masalalarni MOQ hal etadi. AQShda Olimpiya 
va Panamerika o‘yinlarida jamoalarning qatnashish-qatnashmasligini ham 
MOQ hal etadi.
AQSh MOQ Olimpiya va Panamerika o‘yinlariga jamoalarni 
tayyorlash, qatnashish va barcha faoliyatlarga rahbarlikni amalga oshiradi. 
Bunda 
moddiy-texnik 
bazani 
mustahkamlash, 
sportchilarning 
mashg‘ulotlarini tashkil etish, ilmiy-uslubiy tavsiyalar tarqatish va 
boshqalar muhim o‘rin tutadi. AQShda olimpiya sportining deyarli barcha 
turlari mavjud. Ular orasida suzish, velosport, o‘q otish, boks, yеngil atletika 
kabi turlar kengroq tarqalgan. Ma’qul bo‘lgan sport turlaridan ot sporti va 
еlkanli sport, golf, qilichbozlik kabilar hisoblanadi. Bu turlar bilan 
ko‘pincha xususiy sport klublari shug‘ullangan edi. Ularga badavlat kishilar 
a’zo bo‘ladilar. Shular qatorida baliq ovi, sayohat, sokker, beysbol va regbi 
ko‘p qo‘llanilgan. Amerika terma jamoalarini tayyorlash o‘quv mashg‘ulot 
markazlari Kolorado-Springs va Skvo-Vellida o‘tkaziladi. Kolorado-
Springs sport majmuida bir yo‘la 800 sportchi shug‘ullanishi mumkin. 
Olimpiya sportining yuqori natijalarga ko‘maklashuvchi masalalarini 
Agoya, Arizona, Janubiy Kaliforniya universitetlarining laboratoriyalarida 
o‘rganiladi. 
Xalqaro sport harakati va Olimpiya o‘yinlarining o‘tkazilishi 
yoshlarni sportga jalb etish, iqtidorli yoshlarni tarbiyalash va ularning sport 
mahoratlarini oshirishda katta rag‘batlantiruvchi kuch bo‘ldi. Bu jarayonlar 
AQSh, GFR, Fransiya, Italiya, Skandinaviya mamlakatlari hamda Sharqda 
Yaponiya, Koreya kabi mamlakatlarda keng rivojlandi.