O’zbekiston respublikasi turizm va sport ishlari vazirligi

Nazorat savollari:

1.1. Respublikamizda faoliyat ko’rsatayotgan partiyalarning nomlari va faoliyatlarini izoxlab bering.

1.2. Mamlakatimizda qanday uyushmalar, jamg’armalar bor va ularning nomlarini sanab o’ting.


Ikkinchi savol bo’yicha darsning maqsadi: Sport jamiyatlari («O’zbekiston», «Dinamo», «Talaba»_g «Yoshlik») va ularning quyi tarmoqlarining tuzilishini yoritib beradi.


Identiv o’quv maqsadlari:


2.1. «O’zbekiston», «Dinamo», «Talaba»_g «Yoshlik» sport jamiyatlarining tashkil topishi va xozirgi kundagi faoliyati xaqida ko’rsata oladi.
2.2. «O’zbekiston», «Dinamo», «Talaba»_g «Yoshlik» sport jamiyatlarining Nizomi xaqida ma’lumot bera oladi.
Ikkinchi asosiy savolning bayoni:


O’zbekistonda jismoniy tarbiya va sportni boshqarishda Davlat jismoniy tarbiya va madaniyat va sport ishlari vazirligi hamda boshqa davlat idoralariga ko’maklashuvchi sport jamiyatlari haqida o’tgan bo’limlarda ma’lumotlar berildi. Bu bo’limda esa ularning tarixiy shakllanishi, rivojlanishi va hozirgi sharoitdagi asosiy vazifalari bilan tanishtiriladi.
«O’zbekiston Respublikasi Kasaba uyushmalari federatsiyasi Markaziy kengashi tarkibida tarmoqlilik tamoyillari asosida yaqin o’tmishimizgacha turli sport jamiyatlari faoliyat ko’rsatib keldi, ya’ni:
1. «Spartak» ko’ngilli sport jamiyati (KSJ - DSO) engil sanoat ishlab chiqarish korxonalari, savdo xodimlari va o’rta maxsus o’quv yurtlarini o’z ichiga olgan.
2. «Burevestnik» KSJ - oliy o’quv yurtlari talabalarining sport jamiyati.
3. «Mehnat» KSJ - zavod, fabrika va ular bilan bog’liq ishlab chiqarish jamoalari sportchilarini birlashtirgan.
4. «Paxtakor» KSJ - qishloq mehnatkashlari va sportchilarini o’ziga qamrab olgan.
5. «Lokomotiv» KSJ - temiryo’l ishchilari sport jamiyati.
6. «Zenit» - havo yo’llari (fuqarolar somolyoti) xodimlarining sport jamiyati.
7. «Vodnik» KSJ - suv yo’li va ko’llar, suv omborlari hamda ular bilan bog’liq tashkilotlar xodimlarining sport jamiyati.
Ta’kidlash zarurki, bu sport jamiyatlari 40 yildan ortiq faoliyat ko’rsatib keldi. Qayta qurish yillari boshqaruvchilik ishlarini ixchamlashtirish yo’lida bir qator talbirlar amalga oshirildi. Bundan sport ham chetda qolmadi. Natijada, 1987 yilda barcha sport jamiyatlari yagona kasaba uyushmalari sport jamiyatiga birlashtirildi. O’zbekistonda bu jamiyat 1991 yilda qayta ko’rib chiqildi va uning ta’sis anjumanida O’zbekiston Respublikasida kasaba uyushmalari federatsiyasining jismoniy tarbiya-sport jamiyati («O’zbekiston») deb qabul qilindi. Bu sport jamiyatining Nizomida ta’kidlanganidek, u mustaqil ravishda o’zini-o’zi moliyaviy ta’minlash yo’liga o’tdi.
Bu sport jamiyatining Markaziy kengashi, hay’ati, bo’limlari mavjud. Uning qoshida viloyatlar va barcha tumanlardagi kasaba uyushmalari jismoniy tarbiya va sport jamiyatlari kengashi tuzilgan. Ularning tarkibida maxsus sport klublari mavjud. Ba’zi viloyatlar va tumanlarda bu sport jamiyatini «Paxtakor» sport jamiyati deb qabul qilganlar. Bu, o’z navbatida, aniq maqsadga qaratilganligidan dalolat beradi. Chunki barcha viloyatlarning ko’pgina tumanlari qishloq aholisi va mehnatkash ishchi sportchilarni o’z ichiga oladi.
Kasaba uyushmalari jismoniy tarbiya-sport jamiyati ko’p tarmoqli va keng qamrovli jamiyatlar tarkibiga kiradi. Shu sababdan ishlab chiqarish jarayonlari, mehnat turlari, shart-sharoitlarning qay darajadaligi jamiyatning faoliyatini belgilaydi. Bu sport jamiyatining Nizomida uning tashkiliy tuzilishi, vazifalari, moddiy-texnik manbai, moliyaviy-xo’jalik faoliyatlari va boshqa sohalar aniq belgilab berilgan. Ma’lumki, jismoniy tarbiya va sport harakatining boshlang’ich tashkiloti — jismoniy tarbiya jamoalari va sport klublaridir. Ular ishlab chiqarish korxonalari, o’quv yurtlari va turli muassasalarda maxsus Nizom asosida tashkil etiladi.
O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1999 yil 27 maydagi 271-sonli qarorini amalga oshirishda Xalq ta’limi vazirligi yaigi qadam qo’ydi. Mustaqillik yillarigacha «Yosh kuch» va keyingi yillarda «Mehnat rezervlari» nomi bilan yuritilgan o’quvchi-yoshlarning sport jamiyati o’rniga «Yoshlik» sport uyushmasi tashkil etildi. Uning viloyatlar, shahar-tumanlarda quyi tarmog’i mavjud. Uyushmaning asosiy maqsadi maktab o’quvchilari va kasb-hunar kollejlari hamda boshqa o’rta maxsus o’quv yurtlarining o’quvchi-yoshlarini ommaviy sport tadbirlariga jalb etish, iqtidorli yoshlarning sport mahoratlarini oshirishga qaratilgan. Bu yo’lda «Umid nihollari» va «Barkamol avlod» o’yinlari sport musobaqalarini tashkil qilish bilan asosiy faoliyat ko’rsatadi. Uyushmaning Nizomi va ustavi mavjud. Maktab o’quvchilarining «Umid nihollari» respublika musobaqalari muvaffaqiyatli o’tkazilib kelinmoqda. Uning Nizomi asosida musobaqalar to’rt bosqichga (jamoa, tuman-shahar, viloyat va respublika miqyosida) o’tkaziladi. 2002 yilda navbatdagi final musobaqalar Farg’onada o’tkazildi. Bunday musobaqalar uzluksiz ta’limning bir tarmog’i sifatida o’quvchilar, jamoalar va yuqori muassasalarning ommaviy sog’lomlashtiruvchi sport tadbirlarining yo’lga qo’yilishi va eng muhimi "Sog’lom avlod dasturi"ning hayotga singdirilishi borasidagi ko’rik-sinov hisoblanadi. Shuningdek, «Alpomish» va «Barchinoy» maxsus testlari talablarini bajarishga zamin tayyorlaydi. Mamlakatda o’rta maxsus o’quv yurtlarini yagona tizim, ya’ni kasb-hunar kollejlariga aylantirilishi jismoniy tarbiya va sport harakatida yangi bir bosqichni yaratdi, ya’ni «Barkamol avlod o’yinlari» sport musobaqalarini yagona tizim va talablar darajasida o’tkazishni taqozo etdi. Bunday yirik sport tadbiri 2001 yil 30 apreldan 5 maygacha Jizzax shahrida zo’r tantana bilan o’tkazildi. Bunday tadbirlar ham to’rt bosqichda o’tkazilishi ko’zda tutilganligi, o’quv yurtlari, tuman-shahar va viloyatlar miqyosida yoshlar o’rtasida sportni ommalashtirishga qaratilganligi bilan muhim ahamiyatga egadir.
«Umid nihollari» va «Barkamol avlod o’yinlari» sport musobaqalarini tashkil etishda Xalq ta’limi vazirligi va Davlat madaniyat va sport ishlari vazirligi, sport uyushmalari o’zaro hamkorlikda faoliyat ko’rsatmoqdalar.
Sobiq «Burevestnik» sport jamiyati o’rniga «Talaba» sport uyushmasi tashkil etilib, barcha oliy o’quv yurtlarida yagona talab asosida «Talaba» sport klublari tashkil etilgan.
Hozirgi davrda faoliyat ko’rsatayotgan sport klublarning avvalgilaridan farqi shuki, moddiy ta’minot ishlari o’zini-o’zi boshqarish tamoyili asosida amalga oshirilmokda. Ya’ni kasaba uyushmalari tomonidan sport klublariga moddiy yordam berilmaydi. Shu tufayli «Talaba» sport klubi a’zolik badallar, pullik xizmatlar, tijorat, homiylik kabi faoliyatlar evaziga ish olib boradi. Ularning o’z muhrlari, ramzlari, bayroqpari mavjud. Banklarda hisob raqamlari, yuridik shaxs huquqi belgilangan.
«Talaba» sport klubi rektoratga bo’ysunadi va kasaba uyushmasi qo’mitasi, «Kamolot» yoshlar ijtimoiy harakati, «Ma’naviyat va ma’rifat» tashkilotlari bilan o’zaro hamkorlik qiladi. Shu asnoda talabalar o’rtasida ommaviy sportni rivojlantirish, ularni Universiadalar, «Alpomish» va «Barchinoy» maxsus testi talablarini bajarishga tayyorlaydi.