O‘zbekiston respublikasi transport vazirligi toshkent davlat transport universiteti

10-rasm. ArcMap dasturining ishchi oynasi.

Sheyp-fayllani ArcMap oynasiga qo‘shib olish uchun ArcMap oynasiga sheyp-fayllani qo‘shib olish uchun biz standart buyruqlar oynasidan Добавит данные tugmasini tanlaymiz. Добавит данные oynasi ochiladi, biz uchun kerakli bo‘lgan sheyp-faylni tanlaymiz va Dobavit qilamiz (11-rasm).

ArcMap qatlamlar oynasida biz qo‘shib olgan qatlam (sloy) quyidagi ko‘rinishda bo‘ladi (12-rasm).

ArcMap oynasiga Redaktor buyruqlar oynasini qo‘shib olish uchun standart buyruqlar oynasidan Panel redaktirovaniya tugmasini bosamiz va Redaktor oynasi ochiladi (13-rasm).

13-rasm
Bu buyruqlar oynasidan geografik ob’yektlar chizishda, ularga o‘zgartirishlar kiritishda qo‘llaniladi.
ArcMap oynasidan ArcCatalog oynasiga o‘tish eshigi hisoblanadi buning uchun standart buyruqlar oynasidan ArcCatalog tugmasi bosiladi.
ArcMap yoki ArcCatalog bilan ishlatilayotganda bulardan navbatma-navbat foydalanish tavsiya etiladi ya’ni ArcMap oynasi ochilganda ArcCatalog oynasini yopish yoki aksi.

2. 
   Geografik bog‘lash
   

Turli xil skanyerlangan topoxaritalar, ayerofotosuratlar, rastrlar koordinatalar sistemasiga bog‘lanishi - Geografik bog‘lash (Prostranstvennaya privyazka) deyiladi.
Geografik bog‘lashni amalga oshirish uchun:
- berilgan skanyerlangan topoxaritalar yoki aerosu’ratlar uchun keerakli koordinatalar olinadi;
- olingan koordinatalar rastrga kiritiladi;
- olingan koordinatalar to‘rtadan kam bo‘lmasligi keerak.
Rastrni ArcMap dasturi oynasiga qo‘shib olamiz (14-rasm).

Bog‘lashni amalga oshirishimiz uchun Prostranstvennaya privyazka buyrqlar oynasini ochib olamiz, buning uchun Bosh menyu dan Instrumentы – nastroit (15-rasm) va Prostranstvennaya privyazka ga belgi qo‘yamiz va Добавит из файл, Закрыт.

Prostranstvennaya privyazka buyrqlar oynasi ochiladi (17-rasm). Bu oynada Sloy oynasida biz bog‘lamoqchi bo‘lgan rastr nomi turganligiga amin bo‘ling.
Rastri bog‘lashda rastr chap tomon tepa qismidan soat yo‘nalishi bo‘ylab koordinatalar kirgizilib boriladi(18-rasm).
Prostranstvennaya privyazka buyrqlar oynasidan dobavit opornыe tochki tugmasi tanlanib bog‘lanish tugmasiga bosib, sichqoncha o‘ng tugmasi bosilib, kerakli koordinatalar kiritiladi (18-rasm).

18-rasm.

Bu hol boshqa 3 nuqtalar uchun xam takrorlanadi. Bog‘langan rastrni saqlash uchun Prostranstvennaya privyazka>transfirmirovat buyrig‘i tanlanadi va saxranit kak oynasi ochiladi va Soxranit (19-rasm) va saqlash jarayoni boshlanadi.

19-rasm.
Saqlangan faylimizi yana ArcMap qatlamlar oynasiga qo‘shganda ArcMap oynasi o‘ng tarafidagi koordinata to‘g‘riligiga ishonch hosil qiling.