O‘zbekiston respublikasi sog‘liqni saqlash vazirligi

sаvоl: sоchiluvchаn zichlik nimаni bеlgilаydi 
jаvоb: bir хil o‘lchаmdаgi frаktsiyalаr 
qаnchаlik ko‘p bo‘lsа shunchа yaхshi 
hisоblаnаdi 
6-tаlаbа  
jаvоb: qоlip hаjmini 
sаvоl: frаktsiоn tаrkib qаndаy bo‘lsа 
yaхshi hisоblаnаdi 
 
O‘qituvchi 
4-tаlаbа  
jаvоb: VP 12 аsbоbidа 
sаvоl: prеsslаnuvchаnlik tаblеtkаning 
qаysi sifаt ko‘rsаtkichigа tаъsir 
ko‘rsаtаdi 
 
3-tаlаbа  
sаvоl: sоchiluvchаnlik qаysi аsbоbdа 
аniqlаnilаdi 
jаvоb: sinishgа vа ishqаlаnishgа bo‘lgаn 
qаttiqligigа  
2-tаlаbа  
jаvоb: fizik, kimyoviy vа tехnоlоgik 
sаvоl: fizik хоssаlаrni sаnаng 
1-tаlаbа  
sаvоl: mаssаning qаndаy tехnоlоgik 
хоssаlаri аniqlаnilаdi 
jаvоb: zаrrаchаlаrning shаkli vа o‘lchаmi  

---

 
145 
 
belgilangan me‘yorlar, yaxshilash chora-tadbirlari 
7.  Zichlanish ko‗rsatkichi, aniqlashda ishlatiladigan asbob-uskunalar, aniqlash mohiyati 
va belgilangan me‘yorlar, yaxshilash chora-tadbirlari 
8.  Qoldiq  namlik,  aniqlashda  ishlatiladigan  asbob-uskunalar,  aniqlash  mohiyati  va 
belgilangan me‘yorlar, yaxshilash chora-tadbirlari 
9.  G‗ovaklik,  aniqlashda  ishlatiladigan  asbob-uskunalar,  aniqlash  mohiyati  va 
belgilangan me‘yorlar, yaxshilash chora-tadbirlari 
10. Suv  shimish  koeffitsienti,  aniqlashda  ishlatiladigan  asbob-uskunalar,  aniqlash 
mohiyati va belgilangan me‘yorlar, yaxshilash chora-tadbirlari 
Presslanadigan massaning texnologik xossalari ko‗p jihatdan substansiya zarrachalarining 
shakli va o‗lchamlariga bog‗liq bo‗lib, tabletkaga qo‗shiladigan yordamchi modda turi, miqdori 
va  texnologiyasini  belgilaydi.  Tabletkalarni  presslash  murakkab  jarayon  bo‗lib,  unda 
substansiyaning  kristallik  tuzilishi  katta  ahamiyatga  ega.  Kristallik  tuzilishiga  qarab  moddalar 
uchun texnologik jarayon tanlanadi. Bu jihatdan presslanadigan moddalar 3 guruhga bo‗linadi:  
1.  Anizodiametrik  –  bu  guruhdagi  zarrachalar  ignasimon,  tayoqchasimon,  prizma 
kristallik shaklga ega bo‗lib, ularning uzunligi balandligidan va enidan katta bo‗ladi. Ular mayda 
va g‗ovak bo‗lib, Yaxshi zichlanish xossasiga ega.  
2. Ikkinchi guruhga kiruvchi kristall shaklidagi moddalar plastinka, qipiqsimon, taxtacha, 
sochiluvchan, zichlanishi qiyin va kam g‗ovakli bo‗ladi.  
3.  Uchinchi  guruhga  kiruvchi  moddalar  izodiametrik.  Bu  guruh  zarrachalari  dumaloq 
yoki ko‗p qirrali kub shaklida bo‗lib, yirik, zichlanishi va g‗ovakligi kam bo‗ladi. Moddalarning 
kristallik shakli qancha murakkab bo‗lsa, ularning bir-biri bilan yopishishi shuncha oson bo‗ladi. 
Presslanadigan  massaning  texnologik  xossalariga  fraksion  tarkib,  sochiluvchanlik, 
sochiluvchan  zichlik,  presslanuvchanlik,  zichlanish  koeffitsienti,  qoldiq  namlik  kiradi. 
Presslanadigan  massa  zarrachalarining  katta-kichikligi  har-xil  bo‗lib,  ular  tabletkaning  doimiy 
og‗irligiga,  ayniqsa  kichik  massali tabletkalar og‗irligiga sezilarli ta‘sir ko‗rsatadi. Shuningdek 
tabletkaning tashqi ko‗rinishiga, parchalanishiga, erishiga, sinishiga ta‘sir qiladi. 
Presslanadigan massaning fraksion tarkibi  XI DF si bo‗yicha aniqlanadi. Presslanadigan 
massadagi fraksiyalarning katta-kichikligi bir xil yoki bir-biriga yaqin bo‗lishi kerak, shundagina 
massa qolipga bir me‘yorda tushadi va tabletkaning tashqi ko‗rinishi bir xilda qoniqarli bo‗ladi. 
Agar  fraksiyalar  orasidagi  farq  katta  bo‗lsa,  massa  bir  tekisda  taqsimlanmaydi,  tabletkaning 
tashqi ko‗rinishi holdor bo‗lib qoladi va o‗rtacha og‗irlik o‗zgarib turadi. 
 
Fraksiya miqdori, mkm, % 
-3000 
+3000 
-2000 
+2000 
-1000 
+1000 
-500 
+500 
-250 
-250 
3,0 
9,0 
10,0 
13,0 
25,0 
40,0