O‘zbekiston respublikasi sog‘liqni saqlash vazirligi

In‘eksiya uchun ishlatiladigan suv va uning olinishi 
 
Korxonada  har  xil  texnik  maqsadlar  uchun    bug‗    ishlab    chiqarish  qozonlarining  va 
distillyatorlarining  uzoq  muddat  ishlashini ta‘minlash  uchun  suv  oldindan  mineralsizlantirilgan 
bo‗lishi  kerak.  CHunki shahar tarmoqlaridan  kelayotgan  vodoprovod  suvining  har litrida 10-
15 mg gacha tuzlar erigan bo‗ladi.  Mineralsizlantirish  ion  almashtirgich smolalar  (ionitlar) va 
elektrodializ yordamida amalga oshiriladi. 
 
Ion  almashtirgich  smolalar  kationitlar  va  anionitlarga  bo‗linadi.  Kationitlar  ishqoriy  va 
ishqoriy-er  metallar  bilan  o‗rin  almashtira  oladigan    harakatchan  vodorod  ionli  karboksil  yoki 
sulfon guruhini saqlaydi. 
 
Anionitlar  ko‗pincha  aminlarni  formaldegid  bilan  hosil  qilgan  polimerlari  bo‗lib,  
gidroksil ionlari anionlar bilan o‗rin almashadi. Anionitlar kuchli va kuchsiz bo‗lishi mumkin. 
 
Ishlab  chiqarishdako‗pincha  arzon  bo‗lgaligi  sababli  kuchsiz    anionitlar  ishlatiladi. 
Maxsus  kolonkalar  kationit  va  anionitlar  bilan  to‗ldiriladi.  Filtrlangan  vodoprovod  suvi  avval 
kationitdan, so‗ng anionitli kolonkalar orqali o‗tkaziladi.  Bitta kolonkada kationit va anionitlar 
bo‗lishi mumkin. 
 
Demak, suv kationitli kolonka orqali o‗tgan so‗ng yumshaydi va  muxit kislotali bo‗ladi. 
Suv pH ning oshishi va suvda kationlarning paydo bo‗lishi kolonkaning to‗yinganligidan dalolat 
beradi  va  uni  xlorid    kislotasi  va  suv  bilan  yuvib  regeneratsiya  qilish  lozim.  Bu  suv  anionitli 
kolonkadan o‗tgandan so‗ng, muxit neytral bo‗ladi. 
 
Suv  pHining  pasayishi  va  anionlarning  suvga  o‗ta  boshlashi  anionitlardagi  ON 

---

 
113 
 
guruhining kamayganini ko‗rsatadi.  Kolonkani  qayta  tiklashsuv va  ishkor  yordamida amalga 
oshiriladi.    lekin  suvni  ion  almashtirgich  smolalar  yordamida  mineralsizlantirilgannda  ionitlar 
SO
2
,  SO
2 
larni  ushlay  olmaydi.  Ularni  yukotish  uchun  degazatsiya  usulidan  foydalaniladi.  Suv 
maxsus  kolonkaga  urnatilgan  vininplast  panjarasiga  purkaladi  va    uning  pastki  kismidan 
filtrlangan  xavo  yuboriladi.  Bunda  SO
2
  va  SO
2
.gazlarining  erishi  yomonlashadi  va  kolonkadan 
chikib ketadi. 
 
Ionitli  kolonkalarning  kuvvati  soatiga  100  l  ni  tashkil  kiladi.          Elektrodializ  usulida 
suvni mineralsizlantirish  maxsus  kurilmada amalga oshiriladi.  Asbob ikki tomoniga elektrodlar 
urnatilgan  obzandan  iborat  buladi.    Suv  obzanga  yuboriladi  va  elektrodlar    uzgarmas    elektr 
tokiga ulanadi.Bunda kationlar anod elektrodiga, anionlar katod elektrodiga tomon xarakatlanadi 
va  chap  ham  o‗ngdagi    bo‗linmalarga  yig‗iladi.  Bu  usulda  soatida  200-750  l  suv 
mineralsizlantiriladi. 
 
Davlat farmakopeyasining talabiga binoan in‘eksiya uchun ishlatiladigan suv tozalangan 
suvga  (voda  ochiщennaya)  qo‗yiladigan  hamma  talablarga  javob  berishi,    tarkibida  pirogen 
moddalar bo‗lmasligi, saqlanish muddati 24 soatdan oshiasligi kerak.  Xususiy moddalar talabiga 
binoan,    eritma  karbonat  angidridsiz  suvda  tayyorlanishi  lozim  bo‗lsa,  suv  30  daqiqa  qaynatib 
tozalanadi.  in‘eksiya  uchun  ishlatiladigan  suv  apirogen,  ya‘ni  pirogen  moddalar  saqlamasligi 
kerak.  Pirogen  moddalar  o‗lik  mikroorganizmlar  tanasi  va  ularning  zaxarlari  bo‗lib, 
lipopolifosfat  polisaxaridlar sinfiga kiradi  va ular suv bug‗i bilan xaydalmaydi.  Suvni  xaydash 
jarayonida ular tomchilar bilan birga suvga o‗tib qolishi mumkin. Pirogen modda saqlagan suvda 
tayyorlangan  in‘eksion  eritma  tana  xaroratini  oshiridi.  CHunki  ular  organizm  uchun  begona 
modda xisoblanadi. Suvning apirogenligi biologik usulda tekshiriladi (XI DF 1-tom. 183-bet M. 
1990 y.). 
 
Korxona  sharoitida  in‘eksiya  uchun  ishlatiladigan  suv  issiq  va  sovuq  usullarda  olinishi 
mumkin.    Issiq  usulda  olish  3  bosqichda  va  termokompression  asboblarda  amalga  oshiriladi. 
Sovuq usulda esa ―Millipor‖ firmasi ishlab chiqqan qurilma yordamida olinadi.  
In‘eksiya uchun ishlatiladigan dori turlariga suvli,  suvsiz eritmalar, suspenziya, emulsiya 
hamda  tolqon  va  tabletkalar  kiradi.  Tabletka  va  tolqonlarni  ishlatishdan  oldin  ineksion  suvda 
eritiladi. 
XI  DFsi  bo‗yicha  ineksiya  uchun  ishlatiladigan  dorilar  toza,  apirogen,  barqaror,  steril 
ayrim hollarda tegishli MTX ko‗rsatilgandek izotonik, izogidrik va izoionik bo‗lishi kerak. 
Ineksion dorilarning hajmi 1 –1000 ml bo‗lib, 100 ml va undan kattalari infuzion eritmalar 
deyiladi.  Birinchi  marta  1885  yil  Sank–Peterburglik  farmatsevt  prof.  A.V.Pel  tomonidan 
ishlatishga  mo‗ljallangan  sterill  dori  eritmasi  solinadigan  shisha  idishlar  –  ampulalarni  taklif 
etdi.  SHu  davrdan  boshlab  avval  dorixonalarda  so‗ngra  korxonalarda  sterill  eritmalar 
tayyorlana boshladi. 
Hozirgi vaqtda in‘eksion dori turlari TDV ichida tabletkalardan so‗ng 2 -  o‗rinni egallaydi. 
Bu  dori  turini  ishlab  chiqaradigan  sexlar  zamonaviy  asbob–uskunalar  bilan  jihozlangan. 
Farmatsevtika  korxonalaridan  yiliga  300  dan  ortiq  farmakologik  va  kimyoviy  guruhlarga 
mavjud  dorilar  ampulada  chiqaril-moqda.  Bu  sohaning  rivojlanishiga  Xarkovlik  professor 
F.A.Konev va uning shogirdlarini ishlari taqsinga sazovor. 
Ampulalarning sifat ko‗rsatkichi. 
Ishqorga  bo‗lgan  turg‗unligi  0,1  –  0,05  dm
2
  shishani  0,5  M  natriy  karbonat  va  0,1  M 
natriy  gidroksidi  eritmalarida  (1:1)  3  soat  davomida  qaynatiladi.  So‗ngra  yuviladi  doimiy 
og‗irlik quritiladi (140
0
S) va tortiladi va quyidagi tenglama yordamida hisoblanadi. 
x =_m – m
1
 
        S 
Bu erda x = ishqorlanish soni, m – shisha massasini oldingi og‗irligi,g; 
             m
1
 – shisha massasini keyingi og‗irligi,g;  S – shisha sathi. 
Ularni 3 sinfga bo‗linadi. 1 – sinf ishqorlanish 75 mg/dm
2
gacha;  
            2 – sinfda ishqorlanish 75 – 175 mg/dan
2
; 
            3 – sinfda ishqorlanish 175 mg/dm
2
 dan yuqori.  

---

 
114 
 
Suvga  nisbatan  turg‗unligi.  300  g  0,315  mm  kattalikda  maydalangan  3  ta  ampula  11,0 
gdan  tordi.  Etil  spirti  bilan  yog‗sizlantirilgan  va  140 
0
S  quri-tiladi.So‗ngra  10,0  g  3ta  tortib 
maxrutiysimon  kolbaga  solinadi  (250ml)  50  ml  rN  5,5  bo‗lgan  yangi  qaynatilgan  tozalangan 
suv solinadi. 4 va 5 kolbalarga faqat distirlangan suv solib kolba-larni og‗zi berkitilib 30 daqiqa 
davomida  121
0
S  avtoklavda  qo‗yiladi.  So‗ngra  sovitib  2  tomchi    metil    qizil  indikatori  solib 
0,02 mol/dm
3 
NSL bilan jigar ranggacha titrlanadi. 
X ml/g= V
1
 – V
2
 
         m 
Bu erda  V
1
 – titrlashgan uchun sarflangan 0,02 mol/dm
2
, ml; 
             V
2
 – nazorat guruhini titrlash uchun sarflangan,0,02 mol/dm
2
,ml;  
             m – shisha massasi,g