O‘zbekiston respublikasi sog‘liqni saqlash vazirligi

Texnologiyasi  SHamchalar  jo‗valash,  qo‗yish  va  presslash  orqali  olinadi.  Dorixona 
sharoitida  asosan  jo‗valash  orqali  shamchalar  tayyorlanadi.  Korxonada  asosan  qo‗yish  va 
presslash orqali olinadi.  
Qo„yish  usuli  –qulay  bir  xil  shaklda  olinadi,  ammo  quyish  uchun  maxsus  qo‗rilma  talab 
etiladi.SHamcha tayyorlashda asosni hisoblashda o‗rin olish koeffitsientini yoki teskari o‗rin olish 
koeffitsientni  hisoblash  lozim.  Texnologik  bosqichlari:  asosni  tayyorlash,  dori  moddani  asosga 
kiritish, shakl berish, baholash va qadoqlash 
Asosni  tayyorlash  1  ta  reaktorga  tortilgan  parafin  solinadi  (yakorli  aralashtirgich)  va 
reaktorning  par  ko‗ylagiga  par  yuborib  eritiladi,  2  –  reaktorga  gidrojir  solib  uni  ham  eritiladi. 
So‗ngra erigan parafin ustiga gidrojir o‗tkaziladi harorati 60 - 70
0
S etkaziladi, so‗ngra kakao moyi 
solinib  aralashtiriladi.  Asosni  erish  va  qotish  harorati  aniqlanadi,  tayyor  asos  druk  –  filtr 
yordamida filtrlanadi va siqilgan havo yordamida reaktorga o‗tkaziladi. 
Dori moddani kiritish –dori modaning fizik–kimyoviy xususiyati inobatga olinadi. 
Dori modda suvda eriydigan bo‗lsa suvda eritilai, spirtda erisa spirtda,  asosda erisa asosda 
eritib  eritma  –  konsentrat  tayyorlanadi  quyuq  ekstraktlar  45-48
0
S  haroratdagi  suvda  (teng 

---

 
72 
 
miqdorda)  aralashtiriladi  va  ekstraktni  qovishqokligini  kamaytirish  uchun  55-60
0
S  qizdiriladi 
so‗ngra eritma filtralanadi va reaktorga o‗tkaziladi. 
Dori  modda  miqdori  5  %  gacha  bo‗lsa,  asosda  erisa  qolip  hajmida  sezilarli  o‗zgarish 
kuzatilmaydi. 
Dori modda miqdori 5 % dan ortiq bo‗lsa qolip hajmida massaning ortib qolishi kuzatiladi. 
SHuning uchun ―o‗rin olish koeffitsienti‖ va ―teskari o‗rin olish koeffitsienti‖ bilan belgilanadi. 
Masalan: Furazolidon E
j
 1,81; 1/E
j
 0,55;  E
j-g
 1,50;  1/E
j
 – 0,67