O‘zbekiston respublikasi sog‘liqni saqlash vazirligi

Mumlar (Cera) — bu yog‘ kislotalarining va yuqori spirtlarning murakkab efirlaridir.

Lanolin, spermatset va asalari mumi surtma asoslari tarkibida ishlatilishi mumkin.

Lanolin (Lanolinum). Spirtlar, erkin yog‘ kislotalari va efirlarning murakkab tabiiy aralashmalaridir. Lanolin sovunlanishi natijasida taxminan teng miqdorda kislota va spirtlar hosil bo‘ladi. Sovunlanmaydigan qismi 50% ga yakin miqdorni tashqil qiladi. Lanolin tarkibida saqlanadigan moddalarning umumiy soni 70 dan oshadi. Tozalangan lanolin — o‘ziga xos hidli, erish haroarti 36-42S suvda erimaydi va shu sababli surtmaga uxshash konsistensiyasini yukotmay 150% gacha suvni yutib u bilan aralashadi. Ayni shu xossasiga asoslanib surtmalar tayyorlashda suvsiz lanolin (Lanolinum anhydricum) ishlatib surtma tarkibiga suvli suyuqliklar kiritilishi mumkin. Xakikiy suvsiz lanolin tarkibida suvning miqdori 1% dan oshmasligi kerak,kislota soni 1 dan yuqori bo‘lmasligi kerak. Lanolin spirtda kiyin eriydi. Lekin 40 qismgacha 70% spirtni qabul kilishi mumkin. Xloroform va efirda oson eriydi. Lanolin tarkibi buyicha odam terisini koplab turuvchi yog‘ga uxshash moddalarga yakin bo‘lganligi uchun teriga yakin surtiladi. Teri va shillik pardani kitiklamaydi. Kimyoviy ta‘sirlarga juda chidamli. Uta yopishkokligi uchun u har doim boshqa asoslar bilan birga ishlatiladi. Agar shifokor tomonidan lanolin yozilgan bo‘lsa suvli lanolin ishlatiladi. U 7 qism suvsiz lanolinga 3 qism suv qo‘shib tayyorlanadi. Suvni oz-ozdan qo‘shiladi. Suvli lanolinda suvning miqdori 30% ni tashqil etadi. Suv hammomida suvli lanolinni eritilsa emulsiya parchalanadi.

Spermatset (Cetaceum) ushlab kurganda yog‘li, qattiq, ok, plastinkasimon tuzilgan, hidsiz massa. Suyuqlanish harorati 45-54 ⁰S. Tarkibi buyicha setil spirti (S₁₆N₃₃ ON) va palmitin kislotaning murakkab efiridir. Surtma asosiga qo‘shilgan spermatset unga yuqori zichlik, sirpanuvchanlik va suvli suyuqliklarni o‘ziga singdirib dagal emulsiya hosil qiladi. SHuning uchun koldkremlar tarkibiga ko‘p yoziladi. Kogozga surtilganda yog‘li dog qoldirmaydi, kislota soni 2 dan oshmaydi. Spermatset suvda ham, sovuq spirtda ham erimaydi. 95% li kaynok spirtda, efirda va xloroformda eriydi.

Mum (Cera). Asalari mumi — tuk sarik (Cera flava). 65 ⁰S haroratda suyuqlanadi. Ok mum sarik mumni kuyosh yorugligida okartirib olinadi. Sarik mumning kislota soni 17-20,5 dan oshmaydi. Ok mumniki 18,7-22,4 dan oshmaydi. Suv va spirtda erimaydi. Kaynok spirtda, efir, xloroform, efir moylarida qisman eriydi. Surtmaga qattiqlik berish, suvli suyuqliklarning shimilishini yaxshilash va yopishkoklik berish uchun ishlatiladi. Kimyoviy ta‘sirga chidamli.