O‘zbekiston respublikasi sog‘liqni saqlash vazirligi

Surtmalar uchun emulsion asoslar.

40 g vazеlin suv xammomida 70 °S haroratda eritiladi va 2,4 g polisorba-80, 70 °С haroratgacha isitilgan 78 ml tozalangan suv bilan yaxshilab emulgirlanadi. Sovutib muzlatgichda saqlanadi. Mikrob kontaminatsiyasini oldini olish uchun 0,02 % natriy bеnzoat, 1G`2000 mеtilparabеn, 1G`4000 propilparabеn qo‘shish tavsiya etiladi.⁴⁶

Emulgatorlar — ko‘p valentli sovunlar

Ko‘p valentli metalli sovun suv-yog tipida yuqori dispers emulsiya tipini hosil qilib, yuqori miqdorda (70% gacha) suv saqlaydi. Ko‘p valentli metall sovunning bu xossasi (BFITI) BFITI ning emulsion surtma dorilar asoslari ishi buyicha asoslab berildi. BFITI emulgator sifatida o‘simlik yog‘idan olinadigan yog‘ kislotalari bilan rux birikmasini — emulgator sifatida ishlatishni taklif etdi (1-emulgator). Ayrim hollarda surtma dorilarning ruxli sovun bilan birga, kalsiyli sovun qo‘shilib hosil qilgan emulgatori 2-emulgator deb yuritiladi. Emulgator tayyorlashda o‘simlik yog‘i bo‘lishi shart emas, uning urniga smola kislotasini ishlatish mumkin. Bu holatda 3-emulgator hosil bo‘ladi. Emulsion surtma dorilar asosini tayyorlashda ionlashmaydigan emulgatorlar ko‘p tarqalgan. Ular qatoriga yuqori molekulali spirtlar va ularning hosilalari, yuqori molekulali xalkali spirtlar va ularning hosilalari, ko‘p atomli spirt efirlari kiradi.

Surtma dorilar asoslari ichida keng qo‘llaniladigan asoslardan biri spermatsetning gidroliz mahsulotlari hisoblanadi. Bularga setil spirti S ₁₆N₃₃ ON va stearin spirti S₁₈ N₄₃ON lar kiradi. Setil spirti 50 ⁰S, stearil spirti esa — 59 ⁰S haroratda eriydi. Ikkalasi ham yaxshi emulgator hisoblanadi.

MDXda yuqori molekulali spirtlarning manbai kashalot yog‘idir, uning asosini setil spirti va olein spirti tashqil qiladi. Tana yog‘ida ularning miqdori 90% gacha, tana ichki qismida 70%dan yuqori. Emulgator №1 15 qismini kashalot yog‘idan olingan yuqori molekulali spirt sulfat kislotasining natriyli tuzi bilan bergan efiri tashqil qiladi va 85 qismini kashalot yog‘i tarkibidagi erkin yog‘ moy kislotalari tashqil qiladi. VNIXFI №1 emulgatori rasmiy bo‘lib, 10-20% gacha qo‘shilishi mumkin. Ishlab chiqariladigan yuqori yog‘ spirtlari emulgator qatoriga kirib, kosmetik surtma dorilar ishlab chiqarishda ishlatiladi. U yuqori molekulali spirt va fosfat kislota efirining kaliyli tuzidan tashqil topgan 30% emulgator va 70% kashalot yog‘ining yuqori molekulali spirtlari eritmalari emulsion mum nomi bilan ataladi. Bu bir xildagi qattiq massa bo‘lib,rangli, pH 5,8 dan 7,0 gacha, yog‘larda yaxshi eriydi, uglevodorod va suyuq yog‘larda ham eriydi. Vazelinda 5% emulsion mum 28% suvni emulsiyalaydi.

Emulgatorlar, yuqori molekulali xalqali spirtlar va ularning hosilalari

Asosiy tabiiy mahsulot, xalkali spirtlar saqlaydigan mahsulot bu lanolindir. Lanolin yog‘ va uglevodorodlarga qo‘shilganda ular eritmalarida emulgator vazifasini bajaradi. Ma‘lum miqdorda suv va spirtli suyuqliklarni absorbsiyalaydi. Lanolinning kamchiligi shundaki, uning hidi allergik holatlar keltirib chiqarishi mumkin.

Gidrolon — suvi tortib olingan lanolin bo‘lib,u yumshoq sharoitda olinadi (harorat 200 ⁰S, bosim 150 atm). Natijada rangsizlanadigan va hidli mahsulot olinadi, bu mahsulot lanolinga karaganda emulsiyalash xususiyati birmuncha yuqoridir.




⁴⁶ Lloyd V.Allen, Gavrilov A.S. Farmatsevtichesaya texnologiya izgotovleniya lekarstvennыx preparatov.-«GEOTAR- Media».- Moskva.-2014. (511 bet)