O’zbekiston Respublikasi Sog`liqni Saqlash Vazirligi Toshkent Tibbiyot Akademiyasi

 

1 

 

O’zbekiston Respublikasi Sog`liqni Saqlash Vazirligi  

Toshkent Tibbiyot Akademiyasi 

 

 

 

 

 

 

Kafedra: Normal,patologik fiziologiya va patalogik 

anatomiya 

Fan: Normal fiziologiya 

 

 

 

 

 

Amaliy ko`nikmalarni egallash 

texnologiyalari bo`yicha uslubiy 

qo`llanma 

 

 

(tibbiyot oily talim muassasalarining o`qituvchi va talabalari 

uchun) 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2 

O’zbekiston Respublikasi Sog`liqni Saqlash Vazirligi  

Toshkent Tibbiyot Akademiyasi 

 

 

 

 

 

 

Kafedra: Normal,patologik fiziologiya va patalogik 

anatomiya 

Fan: Normal fiziologiya 

 

 

 

 

 

Amaliy ko`nikmalarni egallash texnologiyalari 

bo`yicha uslubiy qo`llanma 

 

(tibbiyot oily talim muassasalarining o`qituvchi va talabalari 

uchun) 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3 

I. Umumiy qoidalar.

 

1.1. Mazkur Nizom O`zbekiston Respublikasi Vazirlar mahkamasining 2005 yil 21 

fevraldagi  “Talabaning  mustaqil  ishini  tashkil  etish,  nazorat  qilish  va  baholash 

tartibi  to`risida  Namunaviy  nizom”  asosida  34  sonli  buyruqqa  muvofiq  tashkil 

etildi. 

1.2.    Talabaning  mustaqil  ishi  o`quv  rejasida  muayyan  fanni  o`zlashtirish  uchun 

belgilangan o`quv ishlarining ajralmas qismi bo`lib, u uslubiy va axborot resurslari 

jihatdan  taminlanadi,  hamda  bajarilishi  reyting  tizimi  talablari  asosida  nazorat 

qilinadi. 

1.3.  Toshkent  Tibbiyot  Akademiyasida  normal  fiziologiya  fanidan  talabaning 

mustaqil  ishlarining  umumiy  hajmi  –  Davolash  fakulteti  uchun  144  soat,  Tibbiy 

profilaktika uchun 94 soat, Oliy malumotli hamshira uchun 48 soatni tashkil etadi.  

1.4.  o`quv  kursi  yakunida  talabaning  mustaqil  ishi  bo`yicha  to`plangan  reyting 

ballari uning JB, OB va YB lardan to`plangan reyting ballari bilan birgalikda guruh 

reyting  qaydnomasida,  talabaning  reyting  daftarchasida  va  o`qish  yakunida 

bitiruvchiga taqdim etiladigan diploma ilovasida qayd etiladi. 

 

II. Talaba mustaqil ishining maqsad va vazifalari 

2.1. Talaba mustaqil ishining asosiy maqsadi o`qituvchining rahbarligi va nazorati 

ostida talabada muayyan o`quv ishlarining mustaqil ravishda bajarish uchun  zarur 

bo`lgan bilim va ko`nikmalarni shakllantirish va rivojlantirish. 

 

 Talaba mustaqil ishining vazifalari quyidagilardan iborat: 



  Yangi  bilimlarni  mustaqil  tarzda  puxta  o`zlashtirish,  ko`nikmalariga  ega 

bo`lish; 



  Kerakli malumotlarni izlab topish, qulay usullari va vositalarini aniqlash; 



  Axborot manbalari va manzillaridan samarali foydalanish; 



  Ananaviy o`quv  va ilmiy adabiyotlar, meyoriy hujjatlar bilan ishlash; 



  Elektron o`quv adabiyotlar va malumotlar banki bilan ishlash; 



  Internet tarmog`idan maqsadli foydalanish; 



  Berilgan topshiriqlarni ratsional yechimini belgilash; 



  Malumotlar bazasini tahlil etish;  



  Ish  natijalarini  ekspertizaga  tayyorlash  va  ekspert  xulosasi  asosida  qayta 

ishlash; 



  Topshiriqlarni bajarishda tizimli va ijodiy yondashish; 

 

III. Talabaning mustaqil ishining tashkiliy shakllari 

3.1.  Talaba  mustaqil  ishini  tashkil  etishda  normal  fiziologiya  fanining 

hususiyatlarini,  har  bir  talabaning  akademik  o`zlashtirish  darajasi  va  qobiliyatini 

hisobga olgan holda maruzalar, tajribalar va referatlar shakllarida foydalaniladi: 

 

 

4 

Normal fiziologiya fanidan talabalarning mustaqil ishini 

baholash uchun talab va ko’rsatmalar. 

 

 

№ 

o’zlashtiris

h ballari 

Baho 

Talabaning bajarishi lozim bo’lgan talablar 

1 

91-100 

A’lo «5» 

Таlabaning tanlagan mavzusi bo’yicha:  

1.Zamonaviy aхborot qo’llanmalaridan foydalanish  

2.internet ma’lumotlarini o’z ichiga olgan yuqori sifatli referat 

tayyorlash  

3.nazariy asoslab berish  

4.mavzu bo’yisha prezintatsiya  

5.multimediyalar tayyorlash  

6.mavzu bo’yisha ma’lumotlarni erkin holda yoritib berish  

7.berilgan muhokama savollariga tuliq va aniq javob berish 

2 

86-90 

A’lo «5» 

Таlabaning tanlagan mavzusi bo’yicha:  

1.Zamonaviy aхborot qo’llanmalaridan foydalanish  

2.internet ma’lumotlarini o’z ichiga olgan yuqori sifatli referat 

tayyorlash  

3.nazariy asoslab berish  

4.mavzu bo’yisha prezintatsiya  

5.mavzu bo’yisha ma’lumotlarni erkin holda yoritib berish  

6.berilgan muhokama savollariga javob berish 

3 

76-85 

Yaxshi «4» 

Таlabaning tanlagan mavzusi bo’yicha:  

1..internet ma’lumotlarini o’z ichiga olgan yuqori sifatli referat 

tayyorlash  

2.mavzu bo’yisha prezintatsiya  

3.mavzu bo’yisha ma’lumotlarni erkin holda yoritib berish  

4.berilgan ba’zi bir muhokama savollariga javob berish 

4 

71-75 

Yaxshi «4» 

Таlabaning tanlagan mavzusi bo’yicha:  

1..internet ma’lumotlarini o’z ichiga olgan yuqori sifatli referat 

tayyorlash  

2.mavzu bo’yisha prezintatsiya  

3.mavzu bo’yisha ma’lumotlarni referatdan o`qib berish. 

 

5. 

65-70 

Qoniqarli 

«3» 

Таlabaning tanlagan mavzusi bo’yicha:  

1.internet ma’lumotlarini o’z ichiga olgan  referat tayyorlash  

2.mavzu bo’yisha ma’lumotlarni referatdan o`qib berish. 

3.muhokama savollariga javob bera olmaslik. 

 

6. 

55-64 

Qoniqarli 

«3» 

Тalabaning tanlagan mavzusi bo`yicha  

1. internet ma`lumotlarni o`z ichiga olgan referat tayyorlash. 

 

7. 

0-54  

Qoniqarsiz 

«2» 

Talabaning tanlagan mavzusi bo`yicha  

1. Belgilangan muddatda mustaqil ish tayyorlamaslik. 

 

 

5 

                                     

Davolash fakulteti uchun 

Taklif etiladigan mavzular kalendar – tematik rejasi 

 

 

№ 

bo`limi 

TMI mavzulari 

 

1 

“Qo`zg`aluvchan to`qimalar” bo`limidan 



 Sharq  olimlari  ishlarida  organizm  funksiyalari  haqida 

tushuncha 



 Odam fiziologiyasi sohasida Ibn Sino merosi 



 Funksional tinch holat  



 Skelet mushaklarining rivojlanishiga sotsial omillarning tasiri 



 Parabioz holati  



 Bez hujayralarining elektrofiziologiyasi 



 Sinaps mediatorlarining umumiy tavsifi 



 Glial hujayralarining funksiyalari 



 Efapslar 

 

2 

“Qon fiziologiyasi” bo`limidan 



 Organizmning ekstravazal suyuqligi 



 Qon hajmini nisbiy doimiyligini saqlovchi funksional sistema 



 Qon pigmentlari. Anemiya organizmda temir almanishuvi 



 Birlamchi va ikkilamchi antikoagulyantlar 



 Qon o`rnini bosuvchi suyuqliklar 



 Qon hosil bo`lishini boshqarilishi 

 

3 

“Yurak qon – tomir fiziologiyasi” bo`limidan 



 Yurak faoliyatini zamonaviy tekshirish usullari 



 Koronar qon aylanishining o`ziga xosligi 



 Exokardiografiya 



 O`pkada qon aylanishining o`ziga xosligi 



 Miyada qon aylanishining o`ziga xosligi 



 Qon depolari 



 Limfa fiziologiyasi 

 

4 

“Nafas fiziologiyasi” bo`limidan 



 O`pkaning nafasga oid bo`lmagan funksiyalari 



 Suniy nafas 



 To`qimadagi nafas 



 Gipoksiya, turlari 



 Nafasning patologik tiplari 

 

5 

“Modda 

va 

energiya 

almashinuvi 

fiziologiyasi, 

termoregulyatsiya” bo`limidan 



 Ishchi almashinuv 



 Vitaminlar 

 

 

6 



 Organizm uchun mikroelementlarning ahamiyati 



 Turli xil kasb kasalliklarda ovqat ratsionining ahamiyati 

6 

“Ayirish fiziologiyasi” bo`limidan 



 Gomeostazda buyraklarning roli va sekretsiyasi 



 Siydikning ajralishi 



 Terining ayirish funksiyasi 

 

7 

“Hazm qilish fiziologiyasi” bo`limidan 



 MIT ning hazm qilishga oid bo`lmagan funsiyalari 



 MIT ning motor funksiyasi 



 Odamda MIT ning funksiyasini tekshirish usullari 



 Ichak mikroflorasining roli 

 

8 

“MAS fiziologiyasi” 



 Azolarning 2 tomonlama vegetative asab bilan taminlanishi 



 MAS ga zaharlarning(alkagol, narkotik, nikotin) tasiri 



 MAS ga efir va strixning tasiri 



 MAS ni tekshirish usullari   



 EEG 



 Organizm faoliyatini boshqarishda limbik sistemaning roli 



 Miya katta yarim sharlari fiziologiyasi 

 

9 

“Analizatorlar sistemasi fiziologiyasi” 



 Og`riq analizatorlari strukturasi va ahamiyati 



 Ko`z to`r pardasi fiziologiyasi 



 Eshitish analizatorining strukturasi 



 Vestibulyar analizator strukturasi 



 Tovush qabul qilish nazariyasi 

 

10 

“Oliy asab faoliyatifiziologiyasi” 



 Eksperimental nevozlar 



 Diqqat, fiziologik asoslari 



 I va II signal sistemalari 



 Zamonaviy uyqu nazariyalari 

 

Jami 

 

 

 

 

 

                                     

 

 

 

 

 

 

 

                                

 

7 

Tibbiy-profilaktika fakultetlari uchun 

Taklif etiladigan mavzular kalendar – tematik rejasi 

 

 

№ 

bo`limi 

TMI mavzulari 

 

1 

“Qo`zg`aluvchan to`qimalar” bo`limidan 



 Odam fiziologiyasi sohasida Ibn Sino merosi 



 Funksional tinch holat  



 Skelet mushaklarining rivojlanishiga sotsial omillarning tasiri 



 Parabioz holati  



 Sinaps mediatorlarining umumiy tavsifi 



 Glial hujayralarining funksiyalari 



 Efapslar 

 

2 

“Qon fiziologiyasi” bo`limidan 



 Organizmning ekstravazal suyuqligi 



 Qon hajmini nisbiy doimiyligini saqlovchi funksional sistema 



 Qon pigmentlari. Anemiya organizmda temir almanishuvi 



 Qon quyish texnikasi va o`tkaziladigan biologik sinovlar. 



 Qon hosil bo`lishini boshqarilishi 

 

3 

“Yurak qon – tomir fiziologiyasi” bo`limidan 



 Yurak faoliyatini zamonaviy tekshirish usullari 



 Koronar qon aylanishining o`ziga xosligi 



 Exokardiografiya 



 O`pkada qon aylanishining o`ziga xosligi 



 Miyada qon aylanishining o`ziga xosligi 



 Qon depolari 



 Limfa fiziologiyasi 

 

4 

“Nafas fiziologiyasi” bo`limidan 



 O`pkaning nafasga oid bo`lmagan funksiyalari 



 Suniy nafas 



 To`qimadagi nafas 



 Gipoksiya, turlari 



 Nafasning patologik tiplari 

 

5 

  “Modda va energiya almashinuvi fiziologiyasi,    

termoregulyatsiya” bo`limidan 



 Ishchi almashinuv 



 Vitaminlar 



 Organizm uchun mikroelementlarning ahamiyati 



 Turli xil kasb kasalliklarda ovqat ratsionining ahamiyati 

 

6 

“Ayirish fiziologiyasi” bo`limidan 



 Gomeostazda buyraklarning roli. 

 

 

8 



 Terining ayirish funksiyasi. 



 Terining tarkibi. 

7 

“Hazm qilish fiziologiyasi” bo`limidan 



 MIT ning hazm qilishga oid bo`lmagan funsiyalari 



 MIT ning motor funksiyasi 



 Odamda MIT ning funksiyasini tekshirish usullari 



 Ichak mikroflorasining roli 

 

8 

“MAT fiziologiyasi” bo`limidan 



 Azolarning  2  tomonlama  vegetativ  (innervatsiyasi)  asab  bilan 

taminlanishi 



 MAS ga zaharlarning (alkagol, narkotik, nikotin) tasiri 



 MAS ga efir va strixning tasiri 



 MAS ni tekshirish usullari   

 

9 

“Analizatorlar sistemasi fiziologiyasi” bo`limidan 



 Kasbiy kasalliklarda analizatorlar faoliyatining o`zgarishi 



 Ko`z to`r pardasi fiziologiyasi 



 Eshitish analizatorining strukturasi 



 Vestibulyar analizator strukturasi 



 Tovush qabul qilish nazariyasi 

 

10 

“Oliy asab faoliyati fiziologiyasi” bo`limidan 



 Fikrlash jarayonlari va uni takomillashtirish 



 Diqqat, fiziologik asoslari 



 I va II signal sistemalari 



 Xotira mexanizmlari 



 Zamonaviy uyqu nazariyalari 

 

Jami 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                               

 

 

 

 

                                                   

 

9 

Tajribalar: 

Amaliy  mashg`ulotlarda  bajarilish  uchun  yangi  tajribalarni  yoki  usullarni  toppish 

va taklif etish 

 



  Interaktiv  usullarni  senariysini  tuzishda,  jadval,  sxema,  tarqatma  material 

tayyorlashda ishtirok etish 



  Ilmiy maqola, anjumanga tezis, maruza tayyorlash 

 

3.2.  o`quv  fanlari  bo`yicha  namunaviy  va  ishchi  dasturlarda  talaba  mustaqil 

ishining shakli, mazmuni va hajmi ifoda etiladi 

3.3.  Mustaqil  ishni  bajarish  uchun  fanlar  bo`yicha  zaruriy  talaba  mustaqil  ishi 

uchun  ajratilgan  vaqt  budjetiga  mos  ravishda  har  bir  fan  bo`yicha  tegishli 

kafedralarda mustaqil ish bajarilishiga ko`rsatma va tavsiyalar, tashkiliy shakllari, 

topshiriqlar  variantlari,  axborot  manbalari  va  reytingi  aks  etilgan  metodik 

qo`llanma TMA ning Markaziy uslubiy kengashida tasdiqlanadi. 

 

           IV. Talaba mustaqil ishining axborot ta`minoti 

   

 Asosiy adabiyotlar: 

1.Fiziologiya cheloveka, pod redaksiey G.I.Kosiskogo, M. “Medisina”,1985-559s. 

2. Odam fiziologiyasi. U.Z.Qodirov, T. 1995-479 b. 

3. Normal fiziologiya. O.T. Alyaviya, ... T. 2006-741 b. 

4. Atlas po normalnoy fiziologii.A.B.Korobkov, ... 1987-351 s. 

5.  Fiziologiya  atamalari  qisqa  uzoxli  lug`ati,  X.N.Nasritdinov,  A.N. 

Doniyorov.T/1990-58 b. 

6. Rukovodstvo k prakticheskim zanyatiyam po fiziologii, G.I.Kositskiy, M. 1988-  

285 s. 

7.  Normal  fiziologiyasidan  amaliy  mashg`ulot  uchun  qo`llanma.  G.I.  Kositskiy, 

U.Z.Qodirov tarjimasi, T. 1995-479 b. 

8.    Normal  fiziologiyasidan  amaliy  mashg`ulot  uchun  qo`llanma.  Z.R.Yunusov, 

A.N.Donyorov T. 1991-91 b. 

9. Osnovi fiziologii cheloveka. A.N.Agadjanyan, M.RGMU 2004-376 s. 

 

Qo`shimcha adabiyotlar: 

1.  Shmid  R.F.Tevs  G.  Fiziologiya  cheloveka  M.Mir.  1998.  perivod  c 

Angliskogo v 3-x tomax 

2.  “Osnovi  fiziologii  cheloveka”  v  2-x  tomax,  pod  redaksiey  B.I.  Kochenko, 

CPb.1994. 

3.  Polyansev V.A. Normalnaya fiziologiya M. 1989. 

4.  Donyorov  A.N...  Qo`zg`aluvchan  to`qimalarning  ta`sirlanish  qonunlari.  T. 

2005 

5.  Gershel Raff. Sekretii fiziologii. Per  s Ang.Pod redaksiey Yu.V.Natochina. 

CPb 2001 

6.  Obshiy  kurs  fiziologii  cheloveka  i  jivotnih.  V-2  kn.  Pod  redaksiey 

A.D.Nozdracheva M. “Visshaya shkola” 1991. 

 

10 

7.  Sekreti fiziologii. Gershel Raff, per s ang. S-p 2001-448 s. 

8.  Fiziologi cheloveka. Pod redaksiey V.M. Smernova, M. 2001-598 s. 

9.  Fiziologiya.  Osnovi  i  funksionalniy  sistemi.  Pod  redaksiey  K.V.Sudakova 

M. 2000-779 s. 

10.  Human Physiology. Ms Grav-Hill. Nev York, 1991. 

11. www. Lekarstvo-ru.narod.ru/FIZ/FIZ.htm. 

12. 

www.bio.fizteh.ru/student/files/biology/fiziology

 of human.