O`zbekiston respublikasi sog`liqni saqlash vazirligi toshkent farmasevtika instituti

SURMA KATIONINING TAHLILI 
1. Malaxit ko‘ki bilan komplekс hosil qilish reatsiyasi.Ajratgich varonkasida 1 ml 
mineralizat ustiga 4 ml 40% sulfat kislotasi, 3 ml 5 n xlorid kislotasi, 2 tomchi 5% 
natriy nitrit, 7 tomchi malaxit ko‘kining 0,5% spirtli eritmasi, 1-2 g suvsizlantirilgan 
natriy sulfat va 5 ml toluol qo‘shib, aralashma 1-2 daqiqa davomida yaxshilib 
aralashtiriladi. Mineralizat tarkibida surma yoki talliy kationlari bo‘lsa toluol qatlam 
havo rangga bo‘yaladi, suvli qatlam esa sariq-qo‘ng‘ir rangda bo‘ladi. Toluol qatlam 
ajratilib, sulfat kislotasining 25% eritmasi 3 ml qo‘shilib, 5 soniya davomida 
chayqatiladi. Toluol qatlam surma yoki talliy kationlarini malaxit ko‘ki bilan hosil 
qilgan kompleksi hisobiga bo‘yalgan bo‘lsa, u holda rang saqlanadi. Reatsiya 
kimyoviy tenglamasini yozing. 
Ushbu reatsiya manfiy natija bersa, mineralizatdan surmani tekshirish to‘xtatiladi, 
akс holda surmani qo‘shimcha reatsiyalar bilan tasdiqlash shart (sababi?). 
2.
 
Surma sulfidini hosil qilish reatsiyasi. 10 ml mineralizatga 5 tomchi natriy 
tiosulfatning to‘yingan eritmasidan qo‘shilib suyuqlik 1-2 daqiqa davomida 
qaynatiladi. Surma kationi bo‘lgan taqdirda sariq-qo‘ng‘ir rangli cho‘kma hosil 
bo‘ladi. Reatsiya kimyoviy tenglamasini yozing. Reatsiyalar natijalariga 
asoslanib sud-kimyosi tahlili talabi bo‘yicha izoh bering. 
ВЕННА ДИАГРАММАСИ
 
Rux
 
Surma
 
Mis
 

---

272 
 
 
12- LABORATOTIYA MASHG`ULOTI. MINERALIZATDAN MISHYAK 
KATIONINI ANIQLASH.AMALDA VAZIYATLI MASALANI YECHISH. 
Mishyak kationini Zanger-Blek usulida aniqlash. 
2 ml mineralizatni Zanger-Blek moslamasiga quyib ustiga 10 ml sulfat 
kislotasining 4 n eritmasi, 5 ml suv va 1 ml qalay (II) xloridning kontsentrlangan 
sulfat kislotasidagi 10% eritmasi hamda 2 g usti mis bilan qoplangan rux bo‘laklari 
tushiriladi va moslama tiqin bilan berkitiladi(2-rasm). Moslama boshlang‘ich 
qismga qo‘rg‘oshin atsetat eritmasi shimdirilgan paxta, so‘ngra simob (II) bromid 
(yoki xlorid) eritmasi shimdirilgan filtr qog‘ozi joylashtirilib, 30-40 daqiqaga qo‘yib 
qo‘yiladi. Mineralizat tarkibida mishyak kationi bo‘lgan holda filtr qog‘oz mish‘yak 
kationi miqdoriga qarab sariq rangdan qo‘ng‘ir ranggacha bo‘yaladi. Reatsiya 
kimyoviy tenglamasini yozing. 
Reatsiya chiqmagan holda tekshiruv to‘xtatiladi.