O’zbekiston respublikasi sog’liqni saqlash vazirligi toshkent farmatsevtika instituti fan nomi: tayyor dori turlari texnologiyasi

MUSTAQIL ISH
PREZENTATSIYA

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI SOG’LIQNI SAQLASH VAZIRLIGI TOSHKENT FARMATSEVTIKA INSTITUTI FAN NOMI: TAYYOR DORI TURLARI TEXNOLOGIYASI

MAVZU: YIG’MALAR HAQIDA MALUMOT. ISHLATILISHI. FARMATERAPEVTIK TA’SIRLARI

REJA:

• YIG’MALAR HAQIDA UMUMIY TUSHUNCHA.
• DORIVOR YIG’MALAR. ISHLATILISHI.
• YIG’MALARNI FARMATERAPEVTIK TA’SIRI.
• UMUMIY XULOSALAR.

FAN O’QITUVCHI: NOMOZOV.F.SH

TAYYORLADI: SHAROPOVA .M

HAKIMOVA.D

YIG’MALAR HAQIDA UMUMIY TUSHUNCHA.

• Dorivor yig’malar - Species qadimgi dori turlariga kiradigan, uy sharoitida ishlatishga qulay va dorivor o’simliklarning ishlatilishini eng oddiy shakli bo’lgan dori turidir. Dorivor yig’malar va choylar ma'lum bir kasallikni davolashga mo’ljallangan bir nechta dorivor o’simliklarning yirik maydalangan mahsulotlarining aralashmasidir.

Dorivor yig’malar va choylar ishlatilishiga qarab quyidagicha bo’lishi mumkin:

• 1. Og’rigan yеrga qizdirib (yoki qaynatib) bosiladigan (yoki bog’lanadigan) yig’ma va choylar.
• 2. Vanna qilish uchun mo’ljallangan yig’ma va choylar.
• 3. Damlama va qaynatmalar tayyorlash (istе'mol qilish) uchun yig’malar va choylar.
• 4. Chеkish uchun tavsiya etilgan yig’malar va choylar.

Ular asosan quyidagicha tayyorlanadi:

Yig’ma va choylar tarkibiga kiradigan dorivor o’simliklar mahsuloti (jo’ka, sigirquyruq va moychechak gullari, ba'zi mevalar va urug’lardan tashqari) ayrim-ayrim xolda maydalaniladi. MXda ko’rsatilgan tegishli elakda elanadi va kеrakli miqdorda olib, yaxshilab aralashtiriladi. O’simlik kukuni (changi) teshigining diametri 0,2 mm li qil elakda elanadi va qadoqlab karton qutichalarga joylashtiriladi. Karton qutichalar ustiga yig’malar - choylar nomi, tarkibi, ishlatilishi, tayyorlash texnologiyasi va boshqa ma'lumotlar yozilgan yorliq yopishtiriladi. So’ngra dorivor yig’malar va choylar tahlil qilinadi.

YIG’MALARNI TAHLIL QILISH

• Dorivor yig’malar va choylarning tahlili, ular tarkibidagi dorivor o’simlik mahsulotlarining chinligini va miqdorini aniqlash, ularning o’zaro nisbati to’g’ri ekanligi hamda yot aralashmalar yo’qligini isbotlashdan iboratdir.

• Taxlil qilish uchun yig’ma va choylardan (0,5-10g) tarozida aniq tortib olinadi, qalin oq qog’oz varag’iga to’kib, uni kurakcha (cho’tkacha) yordamida tarkibiy qismga ajratiladi. Ayni vaqtda aralashmalar bo’lsa, ular ham ajratilib, keyin tarozida tortiladi va so’ngra yig’maning tarkibiy qismini to’g’ri yoki to’g’ri emasligi haqida tegishli xulosa chiqariladi.

YIG’MALAR TEXNOLOGIYASI
TOZALAB OLINDI
MAYDALASH
ELASH
ARALLASHTIRISH
BAHOLASH
QADOQLASH
YIG’MALAR
ISHLATILISHI
TURLARI

Yel haydovchi yig’ma

• 1 QALAMPIR YALPIZ BARGI:
• ASOSAN U YIG’MALARI VA CHOYLARI ASOSAN QORIN OG’RIG’INI QIOLDIRISH UCHUN ISHLATILADI. M: Fenxel mevasi, gulxayri ildizi, tog’rayxon yer ustki qismi.

ISHTAHA OCHUVCHI YIG’MA

• 1 GAZANDA BARGI:
• U ASOSAN ME’DA ICHAK KASSALIKLARIDA, QON TO’XTATUVCHI SIFATIDA ASOSAN YIG’MALAR CHOYLAR TARKIBIGA KIRADI. M:Frangula po’stlog’I, valleriana ildizpoyasi, achchiq shuvoq (erman).

O’T HAYDOVCHI YIG’MA

• 1 KASHNICH MEVASI:
• U ASOSAN YIG’MALAR VA CHOYLARI TARKIBIGA KIRADI. ME’DA VA BAVOSIL KASSALIKLARIDA ISHLATILADI. M: Bo’znoch guli, qalampir yalpiz bargi, bo’ymadaron yer ustki qismi.

PESHOB HAYDOVCHI YIG’MA

• 1 ARCHA MEVASI:
• U ASOSAN PESHOB HAYDOVCHI YIG’MALAR VA CHOYLAR TARKIBIGA KIRADI. M:Toloknyanka bargi, qizilmiya ildizi, makkajo’xori.

YIG’MALARNI TURLARIGA QO’SHIMCHALAR.
TERLATUVCHI YIG’MA
TOMOQNI CHAYISH YIG’MA
YUMSHATUVCHI
YIG’MA
TINCHLANTIRUVCHI
YIG’MA
VITAMINLI YIG’MA

Yig’malarni asosan o’simliklarning yer ustki qismlaridan ildizlaridan, mevasidan, barglaridan farmatsevtika sohasida keng qo’llanilib kelingan.

FARMATSEVTIKA SOHADA AYNAN:

• Dorivor o’simlik mahsulotlarini ishlatish (dori turlarini tayyorlash) uchun Galen laboratoriyalari, farmatsevtika zavodlariga va dorixonalarga turli holda yuboriladi. Ular maydalanmagan (butun), qirqilgan (yirik maydalangan), kukun holda kelishi mumkin. Shuning uchun ularni taxlil qilish, ya'ni chinligini, sifatini va mahsulotdagi aralashmalarni aniqlash usullari ham turlicha bo’ladi.

UMUMIY XULOSALAR: YIG’MALAR INSON ORGANIZMI UCHUN O’SIMLIK MAHSULOTLARI ARALLASHMASIDAN TAYYORLANGAN DORIVOR PREPARATLAR HISOBLANIB , ULARDA HECH QANDAY KUCHLI TA’SIR ETADIGAN ORGANIK MODDALAR YOQLIGI, VA KIMYOVIY MODDALAR QO’SHIB TAYYORLANMASLIGI SABABLI INSONLAR UCHUN XAVFSIZ, QULAY DORIVOR PREPARATLAR
HISOBLANADI.
ETIBOINGIZ UCHUN RAXMAT.