O„zbekiston Respublikasi Sog„liqni Saqlash Vazirligi Toshkent farmatsevtika instituti Psixologiya

mazmundorlik, tushunarlilik, ifodalilik, ta’sirchanlik.
 So`zning mohiyati 
haqida  Sahdiy  (1210  –  1292):  “Aqillimisan  yoki  ahmoq,  kattamisan  yo  kichik,  buni 
biron so`z aytmaganingcha bila olmaymiz” degan edi. Halqimizda shunday ibratli ibora 
bor: “Inson aqlu-farosati – uning  nutqini aniqligida namoyon bo`ladi”.  

 
jestlar
 - insonning qo`l harakatlari bo`lib, u orqali insonning ichki holati, 
biror bir obg‟ektga munosabati va tashqi olamga yo`nalganligi ifodalanadi. U yoki bu 
halqlarda  jestlar  turlicha  qabul  qilinadi.  Italiyaliklar  va  frantsuzlar  o`z  muloqotlarini 
jestlarsiz tassavur eta olmaydilar.  
O`zbek  halqida  nutqda  jestlardan  ko`p  foydalanish  yaxshi  odat  sifatida  qabul 
qilinmaydi.  Lekin  shuni  ham  tahkidlash  lozimki,  noverbal  kommunikatsiya  og`zaki 
nutqda aytilmay qolgan fikrlarni ifoda etish imkonini beradi. 

 
mimika
 
-  inson  yuz  xarakatlarini  bir  qismi  bo`lib,  u  orqali  insonning 
o`ylari, xatti – xarakatlari, tasavvurlari. Xotiralashi, taajubi va h.k. namoyon bo`ladi.  

---

117 
 

 
pantomimika
 - inson tanasi yoki uning qismlari yordamida ifodalanadigan 
harakatlar  tizimidir.  Tadqiqotlar  shuni  ko`rsatadiki,  kundalik  muloqot  jarayonida 
so`zlar  7%  ni,  tovushlar  va  intonatsiya  38%  ni,  nutqsiz  muloqot  esa  55%  ni  tashkil 
etadi. Publitsiy aytganidek biz: “Ovoz bilan gapiramiz, tana bilan suxbatlashamiz”. 

 
empatiya 
–  insonni  boshqa  odam  tomonidan  tushunilishining  o`ziga  xos 
usulidir. Bunda insonni emotsional muammolariga yondoshishi tushuniladi. Bu boshqa 
odam  hissiyotlari  va  kechinmalariga  hamdard  bo`la  olishdir.  Bir  tomondan  obyektni 
tushuni,  uni  o`rniga  o`zini  qo`ya  olish  muhim  bo`lsa,  ikkinchi  tomondan  uning  ichki 
hissiyotlarini tushunish unga hamdard bo`la olish ham muhimdir.  
